Zespół Lyella, znany również jako toksyczna nekroliza naskórka, to rzadkie, ale bardzo poważne schorzenie dermatologiczne charakteryzujące się gwałtownym, rozległym złuszczaniem się naskórka oraz uszkodzeniem błon śluzowych. Opisany został po raz pierwszy w latach 50. XX wieku i łączy się z wysoką śmiertelnością wynoszącą nawet do 30%, co czyni go stanem zagrożenia życia wymagającym natychmiastowej interwencji medycznej. Przyczynami zespołu są zazwyczaj reakcje alergiczne na niektóre leki, takie jak sulfonamidy, przeciwzapalne niesteroidowe, antybiotyki czy leki przeciwpadaczkowe, choć rzadziej może mieć podłoże infekcyjne lub autoimmunologiczne. Czynniki ryzyka obejmują stosowanie nowych leków, predyspozycje genetyczne oraz wcześniejsze reakcje polekowe. Objawy początkowe są niespecyficzne i obejmują gorączkę, ból gardła, złe samopoczucie oraz nadwrażliwość skóry, które następnie szybko przechodzą w pojawienie się pęcherzy, dużych obszarów zaczerwienienia i złuszczania naskórka, co przypomina oparzenie skóry. Przebieg choroby cechuje szybkie narastanie zmian skórnych i błon śluzowych, prowadzące do utraty bariery ochronnej, odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych oraz zakażeń wtórnych. Diagnostyka opiera się na badaniu fizykalnym i histopatologicznym bioptatu skóry, które potwierdza obecność rozległej nekrolizy. Rozpoznanie różnicowe obejmuje ciężkie oparzenia, inne reakcje polekowe, choroby autoimmunologiczne skóry oraz zakażenia rozsiane. Leczenie wymaga hospitalizacji na oddziałach intensywnej terapii lub dermatologii, gdzie podaje się leki immunosupresyjne, glikokortykosteroidy i wsparcie ogólnoustrojowe takie jak nawodnienie, kontrola bólu i zapobieganie zakażeniom. Niefarmakologiczne metody to odpowiednia pielęgnacja skóry, unikanie urazów oraz wsparcie żywieniowe. Rehabilitacja po przebytej chorobie koncentruje się na odbudowie skóry oraz monitorowaniu powikłań, takich jak blizny i zaburzenia pigmentacji. Rokowanie zależy od szybkości rozpoznania i leczenia oraz stanu ogólnego pacjenta. Profilaktyka pierwotna polega na ostrożnym stosowaniu leków, zwłaszcza tych wysokiego ryzyka, oraz dokładnym monitorowaniu reakcji pacjenta. Praktyczne porady dla chorych i ich bliskich obejmują natychmiastowe zgłaszanie się do lekarza w przypadku niepokojących objawów po wprowadzeniu nowych leków oraz unikanie samoleczenia. W ostatnich latach prowadzone są badania nad nowymi terapiami biologicznymi oraz immunomodulującymi, które mogą poprawić rokowanie i zmniejszyć śmiertelność. Wsparcie psychologiczne i wielospecjalistyczna opieka medyczna są niezbędne w kompleksowym leczeniu zespołu Lyella.
