Skala senności Epworth to jedno z najczęściej stosowanych narzędzi diagnostycznych w medycynie snu, które pozwala w prosty i usystematyzowany sposób ocenić nasilenie senności w ciągu dnia. Została opracowana przez doktora Murraya Johns w latach 90. XX wieku w Australii i od tego czasu stała się standardowym punktem odniesienia w diagnostyce zaburzeń związanych ze snem, takich jak zespół bezdechu sennego, narkolepsja, przewlekła bezsenność czy zaburzenia rytmu dobowego. Kwestionariusz składa się z ośmiu codziennych sytuacji, w których oceniany jest stopień senności pacjenta, np. oglądanie telewizji, czytanie książki, siedzenie w miejscu publicznym czy podróż jako pasażer. Każda z sytuacji oceniana jest w skali od 0 do 3, gdzie 0 oznacza brak senności, a 3 wysokie prawdopodobieństwo zaśnięcia. Suma punktów daje wynik mieszczący się w zakresie od 0 do 24. Wynik powyżej 10 punktów wskazuje na nadmierną senność dzienną, a wartości powyżej 16 mogą świadczyć o poważnych zaburzeniach wymagających pilnej diagnostyki. Skala Epworth jest wiarygodna i prosta do użycia, ale trzeba pamiętać, że stanowi narzędzie przesiewowe, a nie pełnoprawne badanie diagnostyczne. Jej rola polega na wstępnej ocenie subiektywnego odczucia senności, które następnie powinno być uzupełnione o badania obiektywne takie jak polisomnografia, badanie aktygrafem czy test wielokrotnej latencji snu. Czynniki ryzyka nadmiernej senności to m.in. obturacyjny bezdech senny, przewlekła bezsenność, depresja, zaburzenia neurologiczne, a także niehigieniczny tryb życia, niewłaściwa dieta i brak regularnego ruchu. Typowe objawy, które skłaniają pacjentów do wykonania testu, to częste zasypianie w ciągu dnia, problemy z koncentracją, drażliwość, bóle głowy i obniżona wydajność w pracy lub nauce. Powikłania związane z nieleczoną nadmierną sennością mogą obejmować zwiększone ryzyko wypadków drogowych i przy pracy, pogorszenie jakości życia, rozwój chorób sercowo-naczyniowych oraz depresji. Skala Epworth może być stosowana w gabinetach lekarzy rodzinnych, poradniach medycyny pracy, a także w diagnostyce psychiatrycznej i neurologicznej. Pacjenci często pytają, jak interpretować wynik – jeśli przekracza 10 punktów, warto udać się do specjalisty, natomiast wynik powyżej 16 w praktyce zawsze stanowi wskazanie do szczegółowych badań. Leczenie nadmiernej senności zależy od jej przyczyny – podstawą może być zmiana trybu życia, terapii behawioralnych, farmakoterapia lub leczenie zabiegowe w przypadku bezdechu sennego. Rehabilitacja obejmuje poprawę higieny snu, regularne godziny odpoczynku, unikanie kofeiny i alkoholu przed snem, a także aktywność fizyczną. Profilaktyka pierwotna polega na dbaniu o higienę snu i redukcję czynników sprzyjających senności dziennej, natomiast profilaktyka wtórna – na monitorowaniu efektów leczenia i regularnych wizytach kontrolnych u lekarza. Rokowanie pacjentów korzystających ze skali Epworth jest dobre, ponieważ wczesne wykrycie nieprawidłowości pozwala na szybkie wdrożenie odpowiednich działań terapeutycznych. W ostatnich latach skala Epworth znalazła także zastosowanie w badaniach klinicznych nad lekami poprawiającymi jakość snu oraz w populacyjnych analizach epidemiologicznych nad snem i jego wpływem na zdrowie. To sprawia, że stanowi nie tylko praktyczne narzędzie w codziennej pracy klinicznej, ale i ważny element badań naukowych.
