Promieniowanie ultrafioletowe (UV) to niewidzialna część widma światła emitowanego przez słońce, mająca zarówno pozytywne, jak i szkodliwe skutki dla organizmu człowieka. Z jednej strony jest ono niezbędne do syntezy witaminy D, z drugiej zaś nadmierna ekspozycja wiąże się z poważnymi zagrożeniami zdrowotnymi dla skóry i oczu. Promieniowanie UV dzieli się na trzy podstawowe zakresy: UVA, UVB i UVC, przy czym do powierzchni ziemi dociera głównie UVA oraz częściowo UVB, ponieważ UVC pochłaniane jest przez atmosferę. Długotrwała ekspozycja na słońce bez ochrony prowadzi do przyspieszonego starzenia się skóry, powstawania zmarszczek, przebarwień oraz uszkodzeń DNA komórek, które mogą skutkować rozwojem raka skóry, w tym czerniaka, jednego z najbardziej agresywnych nowotworów. Promieniowanie UVB odpowiada za oparzenia słoneczne i bezpośrednie uszkodzenie materiału genetycznego, natomiast UVA przyczynia się do fotostarzenia. W kontekście oczu nadmiar promieniowania UV sprzyja powstawaniu zaćmy, zwyrodnienia plamki żółtej, zapaleń rogówki i spojówki oraz fotokeratitis, czyli bolesnego zapalenia powierzchni oka. Pacjenci często pytają, czy stosowanie okularów przeciwsłonecznych naprawdę działa – tak, pod warunkiem że soczewki posiadają filtr UV400. Ochrona skóry polega na używaniu kremów z filtrem o szerokim spektrum UVA i UVB, aplikowanych regularnie i w odpowiedniej ilości. Najczęściej nieprzestrzeganie tych zasad skutkuje poparzeniami, które w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do nieodwracalnych zmian. Promieniowanie UV ma też wpływ kumulacyjny – skutki nadmiernej ekspozycji mogą pojawić się dopiero po latach, dlatego profilaktyka od najmłodszych lat jest szczególnie ważna. Nowoczesne badania wskazują, że DNA skóry potrafi częściowo naprawić uszkodzenia spowodowane UV, ale przy dużych dawkach mechanizmy te stają się niewystarczające. Stąd coraz większe znaczenie odgrywa edukacja na temat ochrony przeciwsłonecznej, unikania solarium oraz stosowania odzieży ochronnej. Rokowanie dla pacjentów zależy od stopnia narażenia – osoby stosujące ochronę mają znacznie mniejsze ryzyko raka skóry i chorób oczu. W sezonie letnim wskazana jest wyjątkowa ostrożność między godzinami 11 a 15, gdy promieniowanie jest najsilniejsze. Nowe filtry przeciwsłoneczne oraz preparaty wspomagające naturalną ochronę skóry mogą w przyszłości dodatkowo zmniejszyć ryzyko uszkodzeń. Promieniowanie UV to nie tylko estetyka opalenizny, ale przede wszystkim realne wyzwanie zdrowotne, które wymaga świadomych działań profilaktycznych.
