Spirometria to jedno z podstawowych badań diagnostycznych w pulmonologii, służące do oceny czynności układu oddechowego. Polega na pomiarze objętości powietrza wdychanego i wydychanego przez pacjenta, a także tempa przepływu powietrza w drogach oddechowych. Metoda ta została wprowadzona do praktyki klinicznej w XIX wieku i od tego czasu jest stale udoskonalana dzięki nowoczesnym aparatom cyfrowym. Wskazaniem do wykonania spirometrii są przewlekłe choroby układu oddechowego, takie jak astma, POChP, zwłóknienie płuc czy sarkoidoza, a także ocena skuteczności leczenia, kontrola wydolności oddechowej sportowców i badania profilaktyczne u osób narażonych na choroby zawodowe. Do czynników ryzyka chorób płucnych należą palenie tytoniu, zanieczyszczenia powietrza, praca w zapylonym środowisku, kontakt z chemikaliami oraz predyspozycje genetyczne. Typowe objawy, które skłaniają do wykonania spirometrii, to przewlekły kaszel, duszność, świsty oddechowe, szybka męczliwość czy ucisk w klatce piersiowej. Sam przebieg badania polega na oddychaniu przez ustnik spirometru zgodnie z instrukcjami medycznego personelu – najczęściej pacjent wykonuje kilka spokojnych i forsownych wdechów oraz wydechów, a całość trwa kilkanaście minut. Wyniki przedstawiane są w postaci wskaźników, najważniejsze to FEV1 (objętość powietrza wydychanego w ciągu pierwszej sekundy), FVC (pojemność życiowa), a także stosunek FEV1/FVC, który pomaga odróżnić schorzenia obturacyjne, jak astma czy POChP, od restrykcyjnych. Interpretacja wymaga porównania wyników pacjenta z wartościami należnymi obliczanymi na podstawie wieku, płci, wzrostu i masy ciała. Powikłania są rzadkie, mogą obejmować przejściowe zawroty głowy czy kaszel w trakcie badania. Diagnostyka różnicowa dzięki spirometrii umożliwia odróżnienie różnych typów chorób oddechowych i wybór właściwej terapii. Leczenie zależne od postawionej diagnozy obejmuje farmakoterapię lekami przeciwzapalnymi, rozszerzającymi oskrzela, inhalacje, rehabilitację oddechową oraz eliminację czynników szkodliwych, przede wszystkim rzucenie palenia. Profilaktyka pierwotna obejmuje zdrowy tryb życia, unikanie pyłów i substancji drażniących, regularne kontrole profilaktyczne, szczególnie u osób palących lub pracujących w trudnych warunkach. Pacjenci często pytają, czy spirometria jest bolesna, jak długo trwa i czy wymaga specjalnego przygotowania – odpowiedzią jest fakt, że jest to badanie proste, bezbolesne, bezpieczne i zwykle nie wymaga szczególnego przygotowania. Nowoczesne badania spirometryczne pozwalają także na monitorowanie postępów terapii i oceny skuteczności nowoczesnych leków biologicznych stosowanych w astmie i POChP. Rokowanie chorych, którzy regularnie monitorują czynność płuc, jest znacząco lepsze, gdyż wczesna diagnostyka i leczenie mogą zapobiec ciężkim powikłaniom i utracie jakości życia.
