Atopowe zapalenie skóry u niemowląt – objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Atopowe zapalenie skóry u niemowląt to przewlekła, nawrotowa choroba zapalna skóry o podłożu immunologicznym i genetycznym, która pojawia się często już w pierwszych miesiącach życia i stanowi jedną z najczęstszych chorób dermatologicznych dzieci. Schorzenie to charakteryzuje się występowaniem stanu zapalnego skóry, świądu, suchości i tendencji do nadkażeń bakteryjnych. Historia medycyny wskazuje, że AZS znane było już wiele wieków temu, lecz dopiero w XX wieku lepiej zrozumiano jego powiązania z alergią i układem odpornościowym. Epidemiologia pokazuje, że atopowe zapalenie skóry dotyka nawet do 20% dzieci w krajach wysoko rozwiniętych, a częstość jego występowania rośnie. Przyczyny choroby są złożone – obejmują mutacje w genach kodujących białka bariery naskórkowej, takie jak filagryna, a także nadmierną aktywację układu immunologicznego reagującego na alergeny środowiskowe, białka pokarmowe i czynniki drażniące. Do czynników ryzyka należą wywiad rodzinny w kierunku atopii, zanieczyszczenie środowiska, dieta matki w czasie ciąży, karmienie sztuczne i kontakt z alergenami wczesnodziecięcymi. Objawy występują najczęściej na twarzy, owłosionej skórze głowy, zagięciach łokciowych i kolanowych. Typowe są zaczerwienienia, grudki, sączenie oraz uporczywy świąd powodujący drapanie i wtórne nadkażenia. Nietypowe objawy mogą obejmować zajęcie nietypowych obszarów ciała lub opóźnione ujawnienie się objawów. Przebieg choroby jest nawrotowy z okresami poprawy i zaostrzeń. Powikłania to przede wszystkim nadkażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze, a także zwiększone ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej i alergicznego nieżytu nosa. Diagnostyka opiera się na wywiadzie, obrazie klinicznym i kryteriach diagnostycznych Hanifina i Rajki, a także badaniach dodatkowych takich jak ocena immunoglobulin IgE. Rozpoznanie różnicowe obejmuje łojotokowe zapalenie skóry, świerzb, alergie kontaktowe i inne dermatozy. Leczenie obejmuje terapie miejscowe takie jak emolienty wzmacniające barierę skórną, preparaty przeciwzapalne w tym maści sterydowe i inhibitory kalcyneuryny, a także pielęgnację zapobiegającą świądowi. W cięższych przypadkach stosuje się leczenie ogólne lekami antyhistaminowymi, immunosupresyjnymi lub w nowoczesnych terapiach biologicznych takich jak dupilumab, który blokuje szlaki interleukiny 4 i 13. Ważnym elementem jest edukacja rodziców dotycząca pielęgnacji skóry, unikania drażniących detergentów i alergenów, odpowiednie ubranie dziecka i kontrola temperatury otoczenia. Rokowanie jest dobre, wielu pacjentów doświadcza ustępowania objawów w późniejszym dzieciństwie. Profilaktyka pierwotna koncentruje się na karmieniu piersią i unikaniu niepotrzebnych interwencji dietetycznych, a wtórna na wczesnym leczeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom. Najczęstsze pytania rodziców dotyczą tego, czy AZS da się wyleczyć, jak pielęgnować skórę na co dzień i jak radzić sobie z zaostrzeniami. Odpowiedzi obejmują konieczność ciągłej, elastycznej pielęgnacji i długoterminowej współpracy z dermatologiem i alergologiem.