Badanie izotopowe kości i stawów – przebieg i znaczenie w diagnostyce

Badanie izotopowe kości i stawów, zwane scyntygrafią kości, jest nowoczesną metodą medycyny nuklearnej, która polega na podaniu do organizmu niewielkiej dawki radioizotopu i rejestrowaniu jego wychwytu za pomocą specjalnej kamery gamma. Substancją najczęściej stosowaną w tej procedurze jest izotop technetu-99m połączony z fosfonianami, które gromadzą się w miejscach o zwiększonej przemianie metabolicznej tkanki kostnej. Dzięki temu badanie pozwala ocenić aktywność kostną w całym układzie szkieletowym, wykryć zmiany zapalne, pourazowe, przerzutowe czy zwyrodnieniowe. Historia wykorzystania tego badania sięga lat 60. XX wieku, kiedy zaczęto stosować radioizotopy w diagnostyce onkologicznej. Obecnie scyntygrafia kości jest powszechnie stosowana w reumatologii, ortopedii i onkologii jako uzupełnienie klasycznych badań obrazowych. Do głównych przyczyn kierujących pacjenta na badanie należą podejrzenia przerzutów nowotworowych do kości, ocena złamań przeciążeniowych, procesów zapalnych w stawach i kościach, zapalenia kości, choroba Pageta czy wczesne rozpoznawanie chorób reumatycznych jak reumatoidalne zapalenie stawów. Typowe objawy, które skłaniają do wykonania badania to przewlekły ból kostny niewyjaśnionego pochodzenia, obrzęki stawów, nawracające złamania czy niejednoznaczne wyniki badań rentgenowskich. Przebieg badania polega na dożylnym podaniu radioznacznika, a następnie po kilku godzinach wykonaniu serii zdjęć całego ciała kamerą gamma. Samo badanie jest niebolesne, a dawka promieniowania niewielka i mniejsza niż w klasycznym tomografie komputerowym. Oprócz oceny całego szkieletu możliwe jest wykonanie sekwencji dynamicznych oceniających przepływ krwi przez badane okolice. Potencjalnymi powikłaniami jest jedynie miejscowa reakcja w miejscu wkłucia, reakcje alergiczne są niezwykle rzadkie. Rozpoznanie różnicowe obejmuje odróżnianie zmian nowotworowych od zapalnych czy pourazowych, dlatego interpretacja wymaga dużego doświadczenia lekarza medycyny nuklearnej oraz korelacji z innymi badaniami, jak rezonans czy tomografia. Scyntygrafia kości jest bardzo czuła i pozwala wykryć zmiany często niewidoczne w RTG, choć jej swoistość bywa niższa, stąd konieczność łączenia metod. Leczenie nie jest bezpośrednio związane z samym badaniem, ale uzyskane informacje mają ogromne znaczenie dla onkologów, ortopedów i reumatologów w doborze terapii, np. ocenie skuteczności leczenia przerzutów, decyzjach o operacjach ortopedycznych czy monitorowaniu postępu chorób przewlekłych. Rokowanie pacjentów zależy od rodzaju wykrytych zmian – wczesne rozpoznanie przerzutów czy chorób zapalnych pozwala zahamować postęp choroby. Z punktu widzenia pacjenta badanie wymaga kilku godzin oczekiwania pomiędzy podaniem znacznika a rejestracją obrazów, warto mieć więc ze sobą książkę czy wodę. Po badaniu wystarczy pić więcej płynów, by przyspieszyć wydalenie radioizotopu z organizmu. Badanie jest bezpieczne dla większości pacjentów, przeciwwskazaniem są ciąża i karmienie piersią, dlatego w tych sytuacjach stosuje się inne metody diagnostyczne. Profilaktyka pierwotna w kontekście chorób kostnych obejmuje dbanie o prawidłową dietę bogatą w wapń i witaminę D, aktywność fizyczną oraz regularne badania kontrolne u osób w grupach ryzyka. Scyntygrafia kości i stawów to narzędzie, które stało się fundamentem w diagnostyce chorób układu szkieletowego, a jej znaczenie rośnie wraz z rozwojem nowoczesnych metod obrazowania hybrydowego, takich jak SPECT-CT, które łączą czułość badań izotopowych z dokładnością anatomiczną tomografii komputerowej, zwiększając możliwości w wykrywaniu i różnicowaniu patologii.