Wątroba to jeden z najważniejszych narządów organizmu człowieka pełniący setki funkcji metabolicznych, detoksykacyjnych i hormonalnych, bez których życie nie byłoby możliwe. Jest największym gruczołem w ciele, waży około 1,5 kilograma i znajduje się w prawym podżebrzu. Jej rola znana była już w starożytności, kiedy uważano ją za siedlisko duszy i źródło sił witalnych, a współcześnie wiemy, że jest kluczowa dla metabolizmu tłuszczów, białek i węglowodanów, produkcji żółci, magazynowania witamin i żelaza oraz neutralizacji toksyn. Choroby wątroby są dziś ogromnym problemem epidemiologicznym – marskość, stłuszczenie niealkoholowe, zapalenia wirusowe typu B i C czy nowotwory powodują miliony zgonów rocznie. Czynniki ryzyka to nadużywanie alkoholu, niezdrowa dieta bogata w tłuszcze trans, otyłość, cukrzyca, zakażenia wirusowe, leki hepatotoksyczne oraz czynniki genetyczne. Objawy chorób wątroby często długo pozostają skryte, a pierwsze sygnały to osłabienie, brak apetytu, nudności, bóle brzucha, a w bardziej zaawansowanych stadiach żółtaczka, świąd skóry, powiększenie obwodu brzucha przez wodobrzusze czy krwawienia. Powikłania obejmują encefalopatię wątrobową, nadciśnienie wrotne, krwotoki z żylaków przełyku, raka wątrobowokomórkowego i niewydolność wielonarządową. Diagnostyka to badania laboratoryjne (ALT, AST, bilirubina, ALP), badania serologiczne w kierunku wirusów, USG jamy brzusznej, tomografia, rezonans magnetyczny i biopsja. Rozpoznanie różnicowe obejmuje m.in. choroby dróg żółciowych, trzustki czy układu krążenia. Leczenie zależy od przyczyny – w przypadku zapaleń wirusowych stosuje się leki przeciwwirusowe, w marskości postępowanie objawowe, w stłuszczeniu dietę i redukcję masy ciała, w nowotworach chirurgię i terapie celowane. Ważne jest odstawienie alkoholu, unikanie leków uszkadzających wątrobę oraz stosowanie ochronnych preparatów wspomagających regenerację hepatocytów. Rehabilitacja i profilaktyka wtórna obejmują regularne badania kontrolne, stosowanie diety lekkostrawnej bogatej w warzywa, unikanie nadmiaru soli i tłuszczów. Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania – przy wcześnie wykrytych chorobach można normalnie funkcjonować, natomiast zaawansowana marskość wiąże się z ryzykiem zgonu i koniecznością przeszczepienia wątroby. Profilaktyka pierwotna obejmuje szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, unikanie ryzykownych zachowań, stosowanie ochrony przy kontaktach z krwią, zdrową dietę, aktywność fizyczną i kontrolę masy ciała. Współczesne badania kliniczne nad nowymi lekami przeciwwirusowymi czy terapiami immunologicznymi dają chorym coraz większe szanse na długie życie. Pacjenci i ich bliscy powinni pamiętać o znaczeniu regularnych badań i aktywnej profilaktyki, aby chronić ten niezwykle cenny organ.
