Kwas masłowy to krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy powstający głównie w jelicie grubym podczas fermentacji błonnika przez bakterie jelitowe. Stanowi on jedno z najważniejszych źródeł energii dla komórek okrężnicy, odgrywając kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia bariery jelitowej, regulacji stanu zapalnego oraz prawidłowej pracy przewodu pokarmowego. Znaczenie kwasu masłowego zaczęto doceniać stosunkowo niedawno, wraz z rozwojem badań nad mikrobiotą jelitową, której skład i aktywność mają ogromny wpływ na ogólną kondycję organizmu. Niedobór kwasu masłowego powiązany jest z chorobami jelit takimi jak zespół jelita drażliwego, nieswoiste zapalenia jelit, choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, a także z nowotworami przewodu pokarmowego. Do czynników sprzyjających zmniejszeniu produkcji kwasu masłowego należą dieta uboga w błonnik, antybiotykoterapia, stres, niewłaściwy tryb życia i choroby metaboliczne. Objawy niedoboru mogą wynikać z uszkodzenia bariery jelitowej i obejmować bóle brzucha, biegunki, wzdęcia, stany zapalne i spadek odporności. Diagnostyka koncentruje się na ocenie mikroflory jelitowej i badaniach stolca, które pozwalają określić skład metabolitów produkowanych przez bakterie. Leczenie polega na zwiększeniu podaży błonnika rozpuszczalnego w diecie, spożywaniu fermentowanych produktów spożywczych oraz suplementacji kwasu masłowego dostępnego w preparatach medycznych i probiotykach poprawiających jego wytwarzanie. Rozpoznanie różnicowe uwzględnia choroby o podobnym przebiegu, takie jak nietolerancje pokarmowe, infekcje jelitowe czy zaburzenia osi jelitowo-mózgowej. Kwas masłowy wpływa na procesy metaboliczne całego organizmu, regulując gospodarkę glukozową, wrażliwość insulinową i masę ciała, a także ma korzystny efekt przeciwzapalny i przeciwnowotworowy. Profilaktyka polega na utrzymaniu diety bogatej w błonnik, warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty, unikaniu nadmiaru wysoko przetworzonej żywności, stosowaniu probiotyków i aktywności fizycznej wspierającej perystaltykę jelit. Rokowanie u osób dbających o właściwy poziom kwasu masłowego jest bardzo dobre, a zdrowa mikrobiota jelitowa poprawia nie tylko pracę przewodu pokarmowego, ale także ogólną odporność i samopoczucie psychiczne. Nowoczesne badania wskazują, że przyszłość terapii chorób autoimmunologicznych i metabolicznych może być związana właśnie z regulacją produkcji kwasu masłowego przez bakterie probiotyczne, co stawia ten związek w centrum zainteresowań współczesnej medycyny.
