Leukoplakia, zwana również rogowaceniem białym, to zmiana przedrakowa błon śluzowych, która objawia się występowaniem białych plam trudnych do usunięcia mechanicznie, najczęściej w jamie ustnej na języku, podniebieniu czy policzkach. Historia medycyny pokazuje, że już od dawna zauważano związek leukoplakii z paleniem tytoniu i nadużywaniem alkoholu, które stanowią główne czynniki ryzyka tej choroby. Do dodatkowych czynników predysponujących zalicza się przewlekłe drażnienie błon śluzowych przez protezy zębowe, ostre brzegi zębów, zakażenia wirusowe, zwłaszcza HPV, a także niedobory witaminowe. Objawy leukoplakii są często mało charakterystyczne – zwykle nie powoduje bólu, a pacjent zauważa białe plamy podczas codziennej higieny jamy ustnej. Niekiedy mogą towarzyszyć jej pieczenie, uczucie szorstkości czy dyskomfort przy jedzeniu. Zmiany mogą być pojedyncze lub mnogie, a ich wielkość i kształt są zróżnicowane. Przebieg choroby jest przewlekły, a największym zagrożeniem jest możliwość transformacji nowotworowej w raka płaskonabłonkowego jamy ustnej. Diagnostyka obejmuje badanie kliniczne i biopsję zmiany, która pozwala na ocenę histopatologiczną i potwierdzenie rozpoznania. Rozpoznanie różnicowe powinno uwzględniać inne białe zmiany w jamie ustnej, takie jak liszaj płaski czy kandydoza. Leczenie polega na usunięciu czynników ryzyka, czyli rzuceniu palenia i ograniczeniu alkoholu, korekcie protez czy eliminacji stanów zapalnych, a w przypadku utrzymywania się zmian – na chirurgicznym usunięciu ognisk leukoplakii. Istnieją także metody laserowe i krioterapia. Pacjenci często pytają, czy leukoplakia zawsze prowadzi do nowotworu – statystyki wskazują, że tylko część przypadków ulega transformacji, jednak ryzyko jest istotne i wymaga regularnych kontroli stomatologicznych. Profilaktyka pierwotna polega na unikaniu czynników drażniących, dbaniu o higienę jamy ustnej i diecie bogatej w witaminy, natomiast profilaktyka wtórna – na wczesnym wykrywaniu i leczeniu zmian. Nowoczesne badania naukowe analizują rolę biomarkerów w określaniu ryzyka progresji leukoplakii do raka, co może w przyszłości pozwolić na dokładniejsze prognozowanie i skuteczniejszą terapię. Rokowanie pacjentów z leukoplakią zależy od rozległości zmian i stopnia dysplazji, ale dzięki regularnym kontrolom i odpowiedniemu leczeniu można znacznie zmniejszyć ryzyko powikłań i zachować dobrą jakość życia.
