Wpływ koronawirusa SARS-CoV-2 na układ nerwowy jest przedmiotem intensywnych badań, ponieważ coraz więcej dowodów klinicznych wskazuje, że COVID-19 nie ogranicza się wyłącznie do płuc i układu oddechowego, ale ma charakter wielonarządowy. Liczne obserwacje pokazały, że pacjenci zakażeni koronawirusem doświadczają objawów neurologicznych, zarówno łagodnych, jak i ciężkich. Do najczęstszych należą bóle głowy, zaburzenia węchu i smaku, zawroty głowy, problemy z koncentracją, a w cięższych przypadkach udary mózgu, encefalopatie czy drgawki. Mechanizm wpływu wirusa na układ nerwowy tłumaczy się zarówno bezpośrednim wnikaniem wirusa do komórek nerwowych poprzez receptory ACE2 i nerw węchowy, jak i działaniem pośrednim związanym z nadmierną odpowiedzią immunologiczną, stanem zapalnym i mikrozakrzepami prowadzącymi do niedokrwienia mózgu. Objawy ze strony układu nerwowego mogą pojawiać się w trakcie infekcji, ale również utrzymywać się po jej zakończeniu, co określane jest jako long covid. Diagnostyka obejmuje badania neurologiczne, obrazowe takie jak rezonans magnetyczny oraz badania laboratoryjne oceniające markery stanu zapalnego i krzepnięcia. Różnicowanie powinno uwzględniać udary o innej etiologii, infekcje wirusowe mózgu i zaburzenia metaboliczne. Leczenie jest zależne od konkretnych objawów – w przypadku powikłań naczyniowych stosuje się leki przeciwzakrzepowe, przy encefalopatii leki objawowe oraz rehabilitację neurologiczną. U pacjentów z długotrwałymi problemami poznawczymi i psychicznymi stosuje się także wsparcie psychologiczne i neuroterapie. Niefarmakologiczne sposoby wspomagania to regularna aktywność fizyczna, dieta wspierająca krążenie mózgowe, techniki relaksacyjne i odpowiednia ilość snu. Rokowanie zależy od wieku, chorób współistniejących i czasu, w którym wdrożono leczenie, ale u wielu pacjentów dochodzi do poprawy po kilku tygodniach lub miesiącach rehabilitacji. Badania kliniczne prowadzone na całym świecie starają się ustalić, jakie mechanizmy odpowiadają za uszkodzenie układu nerwowego i jak można temu skutecznie zapobiegać. Szczególną uwagę poświęca się syndromowi long covid, w którym dominują przewlekłe objawy neurologiczne osłabiające jakość życia pacjentów. Profilaktyka polega na unikan iu zakażenia poprzez szczepienia, higienę i odpowiedzialne zachowania społeczne, a także szybkie reagowanie na pierwsze objawy neurologiczne w przebiegu choroby. Pacjenci często pytają, czy utrata węchu po COVID-19 jest odwracalna – odpowiedź brzmi, że w wielu przypadkach funkcje te wracają w ciągu kilku miesięcy, jednak u niektórych konieczna jest terapia rehabilitacyjna. Najnowsze odkrycia wskazują, że koronawirus może indukować procesy autoimmunologiczne i sprzyjać rozwojowi chorób neurologicznych w przyszłości, co wymaga dalszych badań i obserwacji.
