Bezsenność jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń snu, które może znacząco obniżać jakość życia i przekładać się na pogorszenie funkcjonowania psychicznego oraz fizycznego. Przyczyny bezsenności są wieloaspektowe i obejmują zarówno czynniki fizjologiczne, psychiczne, jak i środowiskowe. Do najczęstszych przyczyn należą stres, które aktywuje układ nerwowy i utrudnia zasypianie, oraz zaburzenia emocjonalne takie jak lęk i depresja, które powodują trudności w utrzymaniu ciągłości snu. Inne czynniki to nieregularny rytm dobowy, praca zmianowa, spożywanie nieodpowiednich substancji przed snem (kofeina, alkohol, nikotyna), a także pewne choroby przewlekłe, w tym choroby serca, nadczynność tarczycy czy bezdech senny. Przyczyną problemów ze snem mogą być także leki, które wpływają na cykl snu i czuwania. Charakterystyczne objawy bezsenności to trudności z zasypianiem, częste wybudzenia w nocy, wczesne budzenie się rano oraz zmęczenie po przebudzeniu. Przewlekła bezsenność prowadzi do zaburzeń koncentracji, obniżonej odporności, a nawet zwiększa ryzyko rozwoju chorób metabolicznych i neurodegeneracyjnych. Diagnostyka bezsenności obejmuje szczegółowy wywiad dotyczący nawyków snu, ocenę czynników stresogennych oraz często badania polisomnograficzne, które pozwalają wykluczyć inne zaburzenia snu jak bezdech czy ruchy okresowe kończyn. Różnicowanie powinno uwzględniać także stany lękowe i depresję. Leczenie bezsenności zależy od przyczyny i obejmuje zmiany higieny snu, terapię poznawczo-behawioralną, a w niektórych przypadkach farmakoterapię. W terapii niefarmakologicznej bardzo ważne są stałe godziny snu, unikanie ekranów przed snem, relaksacja oraz ograniczenie spożycia pobudzających substancji. W niektórych sytuacjach stosuje się leki nasenne, jednak powinny być używane krótkotrwale i pod kontrolą lekarza. Rokowanie zależy od przyczyny bezsenności i skuteczności zastosowanego leczenia, a profilaktyka polega na utrzymaniu regularnego rytmu dobowego oraz radzeniu sobie ze stresem. Pacjenci często pytają, czy bezsenność może się sama cofnąć – w wielu przypadkach tak, zwłaszcza po eliminacji czynników wywołujących. W ostatnich latach rozwijane są także nowe metody wspomagające terapię, takie jak neurostymulacja czy aplikacje mobilne do treningu relaksacji oraz monitorowania snu. Ważne jest, aby nie bagatelizować problemów ze snem i odpowiednio wcześnie szukać pomocy specjalistycznej.
