Depresja to złożone i wieloczynnikowe zaburzenie psychiczne, którego rozwój jest efektem współdziałania czynników genetycznych, biologicznych, psychologicznych oraz środowiskowych. Czynniki genetyczne odgrywają znaczącą rolę, ponieważ osoby mające w rodzinie depresję są bardziej narażone na zachorowanie. Udowodniono, że wiele genów kodujących neuroprzekaźniki takie jak serotonina, dopamina i noradrenalina jest zaangażowanych w patogenezę depresji, a ich zaburzenia wpływają na funkcjonowanie mózgu i nasilenie objawów choroby. Czynniki biologiczne obejmują także zaburzenia hormonalne – depresja występuje częściej u osób z chorobami tarczycy, zespołem Cushinga czy u kobiet w okresie okołoporodowym lub menopauzalnym. W ostatnich latach coraz większe znaczenie przypisuje się teorii zapalnej, według której przewlekły stres i zmiany biochemiczne prowadzą do wzrostu poziomu cytokin prozapalnych, co uszkadza neuronowe struktury mózgowe odpowiedzialne za regulację nastroju. Wśród czynników psychologicznych wymienia się przewlekły stres, traumatyczne wydarzenia życiowe, zaburzenia osobowości i mechanizmy radzenia sobie z emocjami. Czynniki społeczne, takie jak samotność, brak wsparcia społecznego, trudności materialne i konflikty rodzinne, także zwiększają ryzyko rozwoju depresji. Mechanizmy rozwoju choroby obejmują dysfunkcje neuroprzekaźników, zmiany w strukturach mózgowych, zaburzenia hormonalne oraz wpływ czynników środowiskowych na ekspresję genów, co łącznie prowadzi do pojawienia się charakterystycznych objawów, takich jak obniżony nastrój, utrata energii, zaburzenia snu i apetytu oraz trudności w koncentracji. Diagnostyka opiera się na wywiadzie, badaniu psychiatrycznym i stosowaniu narzędzi psychometrycznych. Różnicowanie obejmuje choroby somatyczne i inne zaburzenia psychiczne. Leczenie łączy farmakoterapię (antydepresanty), psychoterapię oraz zmiany stylu życia. Profilaktyka opiera się na rozwoju strategii radzenia sobie ze stresem, wsparciu społecznym i wczesnej interwencji. Pacjenci często pytają, czy depresja jest chorobą dziedziczną – predyspozycje genetyczne zwiększają ryzyko, ale jej rozwój zależy od złożonej interakcji czynników. Nowoczesne badania nad neurobiologią depresji i terapiami biologicznymi dają nadzieję na coraz skuteczniejsze metody leczenia i zapobiegania.
