Hemodializa to jedna z podstawowych metod terapii nerkozastępczej stosowana u pacjentów z zaawansowaną niewydolnością nerek, której celem jest oczyszczanie krwi z toksyn, nadmiaru płynów i metabolitów, które prawidłowo wydalane są wraz z moczem przez zdrowe nerki. Historia hemodializy sięga połowy XX wieku, kiedy powstały pierwsze aparaty do dializy, a ich rozwój umożliwił ratowanie życia wielu pacjentów. Wskazania do leczenia obejmują przewlekłą chorobę nerek w stadium schyłkowym, ostre uszkodzenie nerek i stany ciężkiego zatrucia toksynami. Do czynników ryzyka niewydolności nerek należą cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby autoimmunologiczne, infekcje czy przewlekła ekspozycja na toksyny. Typowe objawy wymagające dializoterapii to osłabienie, obrzęki, duszności, nudności, zaburzenia elektrolitowe i nadciśnienie. Nietypowe objawy mogą obejmować zaburzenia snu, świąd skóry czy zaburzenia koncentracji. Procedura hemodializy polega na przetaczaniu krwi pacjenta przez specjalny filtr zwany dializatorem, który oczyszcza ją z toksyn i reguluje skład elektrolitowy, a następnie przywraca do organizmu. Zabiegi wykonywane są zazwyczaj trzy razy w tygodniu i trwają kilka godzin. Powikłania dializy obejmują spadki ciśnienia, zaburzenia elektrolitowe, infekcje dostępu naczyniowego, anemię i zaburzenia kostne. Diagnostyka przed rozpoczęciem obejmuje badania laboratoryjne, obrazowe oraz ocenę stanu ogólnego pacjenta. Leczenie farmakologiczne obejmuje podawanie erytropoetyny, preparatów żelaza, witaminy D oraz leków regulujących gospodarkę mineralną, natomiast wsparciem niefarmakologicznym są dieta niskosodowa, kontrola płynów i regularna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości pacjenta. Rehabilitacja dializowanych koncentruje się na poprawie wydolności fizycznej i wsparciu psychologicznym. Rokowanie zależy od chorób towarzyszących i ogólnego stanu zdrowia, a hemodializa pozwala przedłużyć życie i poprawić jego jakość, choć wiąże się z ograniczeniami czasowymi i dietetycznymi. Profilaktyka pierwotna to zapobieganie chorobom nerek poprzez kontrolę ciśnienia, cukrzycy i zdrowy styl życia, a wtórna obejmuje regularne kontrole nefrologiczne i leczenie schorzeń towarzyszących. Pacjenci często pytają, czy dializa zastępuje całkowicie nerki – nie, ale skutecznie oczyszcza krew, a docelowym leczeniem pozostaje przeszczep nerki. Współczesne badania kliniczne koncentrują się na poprawie biokompatybilności dializatorów, rozwoju hemodializy domowej i terapii regeneracyjnych, które mogą w przyszłości zmniejszyć konieczność standardowych sesji dializacyjnych.
