Alkohol a cukrzyca to temat ważny zarówno dla pacjentów z cukrzycą typu 1, jak i typu 2, gdyż spożywanie alkoholu wpływa bezpośrednio na metabolizm glukozy i może prowadzić do poważnych powikłań. Alkohol sam w sobie zawiera dużą ilość kalorii i niektóre napoje alkoholowe mają wysoki indeks glikemiczny, co wiąże się z ryzykiem nagłych zmian stężenia cukru we krwi. Jednak kluczowym mechanizmem ryzyka jest wpływ alkoholu na wątrobę, która odpowiada za utrzymywanie glukozy we krwi. Alkohol hamuje proces glukoneogenezy i glikogenolizy, co może prowadzić do hipoglikemii, zwłaszcza u osób stosujących insulinoterapię lub leki doustne obniżające poziom cukru. Objawy hipoglikemii obejmują zawroty głowy, drżenie rąk, pocenie się, dezorientację, a w skrajnych przypadkach utratę przytomności i śpiączkę. W dłuższej perspektywie nadmierne spożycie alkoholu nasila ryzyko uszkodzenia wątroby, zapalenia trzustki, nadciśnienia tętniczego, otyłości, a także zwiększa podatność na powikłania sercowo-naczyniowe typowe dla chorych z cukrzycą. Spożywanie alkoholu może także utrudniać kontrolę diety i zwiększać ryzyko nieregularnego przyjmowania leków. Diagnostyka ryzyka alkoholowego u pacjentów z cukrzycą obejmuje analizę wywiadu żywieniowego, pomiar stężenia glukozy przed i po spożyciu alkoholu oraz ocenę czynności wątroby i trzustki w badaniach laboratoryjnych. Zalecenia lekarzy jednoznacznie wskazują na unikanie spożywania alkoholu w dużych ilościach, a w wielu przypadkach całkowitą abstynencję, szczególnie u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą, neuropatią czy chorobami wątroby. U osób, które decydują się na sporadyczne spożycie alkoholu, konieczne jest zachowanie ścisłej kontroli glikemii, przyjmowanie alkoholu zawsze w towarzystwie jedzenia oraz unikanie sytuacji, w których może dojść do gwałtownego spadku cukru we krwi bez możliwości szybkiej interwencji. Leczenie w przypadku powikłań obejmuje farmakoterapię hipoglikemii, detoksykację oraz długotrwałe wsparcie dietetyczne i psychologiczne. Rokowania są znacznie gorsze u pacjentów, którzy systematycznie spożywają alkohol mimo zaleceń lekarskich, a powikłania mogą obejmować niewydolność wątroby, uszkodzenia serca i przyspieszoną progresję powikłań naczyniowych. Styl życia wspierający terapię cukrzycy powinien opierać się na całkowitym unikaniu alkoholu lub jego znacznym ograniczeniu, odpowiednio zbilansowanej diecie, regularnej aktywności fizycznej oraz systematycznym monitorowaniu glikemii. Profilaktyka to przede wszystkim edukacja pacjentów o zagrożeniach związanych z alkoholem i cukrzycą, wsparcie psychologiczne w przypadku uzależnienia oraz budowanie wśród pacjentów odpowiedzialnych nawyków zdrowotnych.
