Amblyopia, znana także jako niedowidzenie, to schorzenie rozwijające się na podłożu zaburzeń w obrębie narządu wzroku, polegające na obniżonej ostrości widzenia mimo braku uchwytnych zmian anatomicznych w oku. Najczęściej ujawnia się w dzieciństwie, w okresie intensywnego rozwoju układu wzrokowego, zwykle do 7–8 roku życia, kiedy mózg intensywnie uczy się przetwarzania bodźców wzrokowych. Kluczową cechą amblyopii jest fakt, że oko dotknięte niedowidzeniem nie współpracuje prawidłowo z mózgiem, a ostatecznym efektem jest trwałe, jednostronne pogorszenie widzenia, jeśli zaburzenie nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznane i leczone. Objawy amblyopii to trudności w widzeniu jednym okiem, obniżona ostrość wzroku, częste mrużenie oczu, trudności w ocenie odległości i głębi oraz zeza współistniejącego, który jest jednym z najczęstszych czynników ryzyka niedowidzenia. W niektórych przypadkach objawy pozostają nieoczywiste i amblyopia wykrywana jest dopiero w rutynowych badaniach okulistycznych. Przyczyną choroby najczęściej jest zez, różnowzroczność (znaczna różnica mocy refrakcyjnej między oczami), wady refrakcji, a niekiedy przeszkody osiowe, takie jak wrodzona zaćma, zmętnienia rogówki czy opadanie powieki. Diagnostyka opiera się na badaniu ostrości widzenia, ocenie refrakcji, testach widzenia obuocznego i badaniu dna oka. Leczenie musi zostać wdrożone jak najwcześniej, ponieważ z wiekiem neuroplastyczność mózgu maleje i trudniej przywrócić prawidłową ostrość wzroku. Klasyczne metody obejmują stosowanie korekcji optycznej w postaci okularów lub soczewek kontaktowych oraz terapię zasłaniania oka dominującego, aby zmusić oko słabsze do aktywnej pracy. Coraz częściej stosuje się także terapie pleoptyczne i ortoptyczne, które polegają na ćwiczeniach wzrokowych w warunkach gabinetowych i domowych, wspieranych niekiedy przez nowoczesne aplikacje komputerowe i technologie VR. U niektórych dzieci wdraża się leczenie chirurgiczne w przypadku towarzyszącego zeza. Rokowania przy wcześnie wykrytej amblyopii są bardzo dobre – pełna ostrość widzenia może zostać odzyskana w dużym stopniu, natomiast diagnoza w późniejszym wieku znacząco zmniejsza efektywność terapii. Wspierający styl życia, regularne kontrole okulistyczne i wczesne reagowanie na trudności wzrokowe u dzieci stanowią kluczowe elementy profilaktyki. Obecnie medycyna coraz lepiej radzi sobie z diagnozowaniem i leczeniem amblyopii, a szybka interwencja daje szansę na uniknięcie trwałego upośledzenia wzroku.
