Amylaza we krwi jest parametrem biochemicznym szeroko wykorzystywanym w diagnostyce chorób trzustki, zwłaszcza ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki, a także w chorobach ślinianek, nerek i przewodu pokarmowego. Enzym ten jest niezbędny w procesach trawienia węglowodanów, ponieważ rozkłada skrobię na cukry proste, które następnie mogą być przyswojone przez organizm. W warunkach fizjologicznych poziom amylazy we krwi jest niski i mieści się w ustalonych normach laboratoryjnych, które zależą od laboratorium i metody oznaczenia, ale zazwyczaj wynoszą od kilkudziesięciu do około 100 U/l. Podwyższony poziom amylazy w krwi, tzw. hiperamylazemia, stanowi sygnał, że proces zapalny obejmuje trzustkę, ślinianki, przewody żółciowe lub dochodzi do perforacji przewodu pokarmowego. Objawy kliniczne, które skłaniają lekarza do zlecenia badania, to silne bóle brzucha, nudności, wymioty, uczucie rozdęcia, gorączka oraz objawy odwodnienia. Podwyższona amylaza może również towarzyszyć ciąży pozamacicznej, perforacji wrzodu żołądka czy niedrożności jelit. Z kolei obniżona amylaza może być obserwowana przy niewydolności trzustki, mukowiscydozie i chorobach wątroby. Diagnostyka obejmuje nie tylko jednostkowe badanie, ale również kontrolne pomiary w czasie, zestawianie wyników z oznaczeniem lipazy oraz innymi parametrami enzymatycznymi i obrazowymi jak USG brzucha czy tomografia komputerowa. Leczenie nieprawidłowych wyników amylazy polega na terapii przyczynowej – w ostrym zapaleniu trzustki podstawą jest leczenie szpitalne, nawadnianie, kontrola bólu oraz ścisła dieta. W przewlekłym zapaleniu trzustki stosuje się enzymy trzustkowe, diety eliminacyjne i leczenie powikłań, takich jak cukrzyca. Rokowanie jest zróżnicowane – w ostrych stanach poziom amylazy stopniowo spada w miarę leczenia, natomiast w przewlekłych procesach może utrzymywać się przewlekła niewydolność trzustki wymagająca stałej opieki medycznej. Profilaktyka opiera się na unikaniu nadmiernego spożycia alkoholu, zdrowej diecie niskotłuszczowej, kontroli cholesterolu i trójglicerydów, a także na aktywności fizycznej i eliminacji stresu, który negatywnie wpływa na przewód pokarmowy. Styl życia wspierający trzustkę i układ pokarmowy powinien obejmować małe, lekkostrawne posiłki, unikanie smażonych potraw, rezygnację z tytoniu i dbanie o nawodnienie, co wspomaga prawidłowy metabolizm węglowodanów i zmniejsza ryzyko dysfunkcji enzymatycznych.
