Antygen nowotworowy CA 19-9 jest jednym z najczęściej stosowanych markerów nowotworowych w diagnostyce raka trzustki, ale jego podwyższony poziom może towarzyszyć również innym chorobom przewodu pokarmowego i układu hepatobiliarnogo. Jest to glikoproteina, której stężenie oznacza się we krwi, a prawidłowe zakresy referencyjne wynoszą zazwyczaj poniżej 37 U/ml. CA 19-9 sam w sobie nie jest testem przesiewowym dla całej populacji, ponieważ jego podwyższone stężenie może występować nie tylko w nowotworach, ale i w chorobach łagodnych, dlatego zawsze wymaga interpretacji przez lekarza i weryfikacji innymi badaniami, takimi jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Najbardziej typowym zastosowaniem jest monitorowanie leczenia i rokowania u pacjentów onkologicznych z rakiem trzustki. Podwyższone wartości CA 19-9 stwierdza się także w rakach żołądka, jelita grubego, dróg żółciowych czy wątroby. Może on ulec zwiększeniu przy zapaleniu dróg żółciowych, zapaleniu trzustki, marskości wątroby i żółtaczce mechanicznej. Obniżone stężenie w trakcie leczenia może świadczyć o odpowiedzi na terapię i zmniejszeniu masy guza, natomiast wzrost bywa sygnałem nawrotu choroby. Obecność podwyższonego antygenu u pacjenta wymaga zawsze diagnostyki różnicowej z innymi schorzeniami i nigdy nie stanowi samodzielnej podstawy do rozpoznania nowotworu. Badanie wykonuje się z krwi żylnej, a wynik zależy od wielu czynników, takich jak obecność grupy krwi Lewis, ponieważ u około 5–7% populacji, która nie posiada odpowiedniego antygenu Lewis, marker CA 19-9 nie jest w ogóle produkowany, nawet przy obecności nowotworu. Leczenie pacjentów z podwyższonym CA 19-9 polega na dalszej diagnostyce obrazowej i histopatologicznej oraz wdrożeniu terapii onkologicznej. Rokowania zależą od rodzaju i stadium nowotworu, ale oznaczenie markerów pozwala kontrolować skuteczność terapii i przewidywać przebieg choroby. Styl życia wspierający profilaktykę nowotworów układu pokarmowego obejmuje zdrową dietę bogatą w warzywa, owoce, błonnik, unikanie używek i utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Profilaktyka nie ma charakteru specyficznego dla CA 19-9, ale polega na regularnych badaniach kontrolnych u osób z grup ryzyka i szybkim reagowaniu na objawy ze strony przewodu pokarmowego.
