Antygen specyficzny gruczołu krokowego, czyli PSA, jest białkiem produkowanym przez komórki prostaty i jednym z najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób urologicznych, szczególnie raka prostaty i łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Norma PSA zależy od wieku pacjenta i wielkości stercza, ale u większości mężczyzn wynosi do 4 ng/ml. Badanie PSA nie jest testem jednoznacznym dla rozpoznania nowotworu, ale stanowi bardzo istotne narzędzie w diagnostyce i monitorowaniu pacjentów z chorobami prostaty. Podwyższony poziom PSA może występować nie tylko w raku prostaty, ale również w łagodnym przeroście gruczołu krokowego, zapaleniu prostaty, po stosunku płciowym, a nawet po wysiłku fizycznym czy zabiegach diagnostycznych w obrębie układu moczowego. Z tego powodu interpretacja wyniku zawsze musi odbywać się z uwzględnieniem wywiadu, badania per rectum i badań obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny czy biopsja prostaty. Diagnostyka urologiczna opiera się na obserwacji zmian w poziomie PSA w czasie, gdyż nagły wzrost wyniku jest bardziej niepokojący niż pojedyncze podwyższenie. PSA dzieli się również na frakcje – wolną i związaną – co pozwala dokładniej oszacować ryzyko nowotworu. Leczenie zależy od rozpoznania: w nowotworze prostaty stosuje się zabiegi chirurgiczne, radioterapię, terapie hormonalne i celowane, natomiast w łagodnym przeroście stercza leczenie farmakologiczne i zabiegowe. Rokowania w nowotworach prostaty wykrytych we wczesnym stadium są bardzo dobre, dlatego badanie PSA bywa zalecane jako element profilaktyki dla mężczyzn po 50. roku życia lub wcześniej u osób z obciążonym wywiadem rodzinnym. Styl życia wspierający zdrowie prostaty obejmuje dietę ubogą w tłuszcze zwierzęce, bogatą w warzywa i produkty pełnoziarniste, kontrolę masy ciała i unikanie używek. Profilaktyka łączy się z regularnymi badaniami urologicznymi i świadomością, że rak prostaty często rozwija się bezobjawowo we wczesnych fazach, dlatego badania przesiewowe są tak ważne dla skuteczności terapii.
