Antykoncepcja niehormonalna to zbiór metod zapobiegania ciąży, które nie ingerują w układ hormonalny kobiety ani nie obciążają go farmakologicznie. Rozwiązania te wybierane są często przez kobiety, które nie mogą lub nie chcą stosować antykoncepcji hormonalnej ze względu na przeciwwskazania medyczne, skutki uboczne lub własne przekonania. Do metod naturalnych zalicza się obserwację cyklu menstruacyjnego, czyli rozpoznawanie dni płodnych na podstawie pomiaru temperatury, śluzu szyjkowego czy kalendarzyka. Metoda ta jest trudna do stosowania i wymaga dużej samodyscypliny oraz dokładnej znajomości swojego organizmu, dlatego jej skuteczność jest mniejsza niż innych form zabezpieczenia. Kolejną grupą są metody mechaniczne, które polegają na fizycznym uniemożliwieniu plemnikom dotarcia do komórki jajowej. Najpopularniejszą i najłatwiej dostępną formą są prezerwatywy, zapewniające także dodatkową ochronę przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Innymi opcjami są kapturki naszyjkowe i krążki dopochwowe, które stosuje się przed stosunkiem, zakładając je na szyjkę macicy. Ich skuteczność wzrasta, gdy są używane łącznie ze środkami plemnikobójczymi. Do metod trwałych zaliczyć można także podwiązanie jajowodów u kobiet czy wazektomię u mężczyzn, które są bardzo skuteczne, ale wymagają decyzji o nieodwracalnym zakończeniu płodności. Antykoncepcja niehormonalna obejmuje również wkładki domaciczne miedziane, które dzięki działaniu jonów miedzi uniemożliwiają zapłodnienie i są skuteczne przez kilka lat. W przypadku metod naturalnych istotnym utrudnieniem są choroby, nieregularne cykle czy współistniejące infekcje, które mogą zaburzać interpretację wyników obserwacji. Skuteczność metod niehormonalnych zależy od ich prawidłowego stosowania, w praktyce prezerwatywy i wkładki miedziane uznawane są za najbardziej niezawodne spośród rozwiązań niehormonalnych. Potencjalne powikłania obejmują podrażnienia skóry, alergie na lateks czy infekcje pochwy przy niewłaściwym użytkowaniu kapturków lub krążków. Diagnostyka w zakresie wyboru odpowiedniej metody antykoncepcji powinna być zawsze poprzedzona konsultacją ginekologiczną. Rokowania dla kobiet stosujących te metody są dobre, jeśli zachowana jest systematyczność i prawidłowe użycie środków. Styl życia wpływa na skuteczność – osoby regularnie obserwujące organizm, dbające o higienę i zdrowie, mają większą kontrolę nad płodnością. Profilaktyka obejmuje edukację seksualną, świadome podejmowanie decyzji oraz stosowanie barierowych metod zabezpieczenia w celu ochrony przed chorobami wenerycznymi.
