Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która dotyka miliony osób na całym świecie, w tym dzieci, młodzież i dorosłych. Jej istotą jest nadreaktywność oskrzeli prowadząca do nawracających epizodów duszności, świszczącego oddechu, kaszlu i uczucia ucisku w klatce piersiowej. Pierwsze objawy astmy mogą być niejednoznaczne, dlatego wielu pacjentów bagatelizuje je, myląc z przeziębieniem, alergią sezonową lub przemęczeniem. Znajomość wczesnych symptomów ma ogromne znaczenie diagnostyczne, ponieważ szybkie rozpoznanie choroby pozwala wdrożyć odpowiednie leczenie i zapobiegać pogłębianiu się stanu zapalnego prowadzącego do przewlekłych zmian w układzie oddechowym. Do pierwszych zwiastunów astmy należy nawracający suchy kaszel, szczególnie nasilający się w nocy i nad ranem, świszczący oddech podczas wysiłku fizycznego lub po kontakcie z alergenami, duszność pojawiająca się po wysiłku, w chłodnym powietrzu lub po kontakcie z dymem papierosowym oraz nietypowe zmęczenie i trudności z oddychaniem przy codziennych czynnościach. Objawy mogą występować okresowo i samoistnie ustępować, co mylnie sugeruje pacjentowi, że są niegroźne. Czynniki ryzyka to m.in. obciążenia genetyczne, alergie, narażenie na zanieczyszczenia powietrza, bierne i czynne palenie tytoniu oraz częste infekcje dróg oddechowych w dzieciństwie. Diagnostyka wczesnej astmy wymaga szczegółowego wywiadu, badań czynnościowych płuc, w tym spirometrii, która ocenia pojemność i przepływ powietrza, próby rozkurczowej z lekami rozszerzającymi oskrzela oraz testów alergicznych. W różnicowaniu należy wykluczyć przewlekłe zapalenie oskrzeli, infekcje wirusowe i choroby serca, które również mogą powodować duszność. Leczenie astmy obejmuje stosowanie leków przeciwzapalnych wziewnych, najczęściej glikokortykosteroidów, które redukują stan zapalny, a także leków doraźnych rozszerzających oskrzela, takich jak krótko działające beta2-mimetyki. Profilaktyka wtórna opiera się na unikaniu czynników wyzwalających objawy, monitorowaniu stanu płuc i systematycznym stosowaniu zaleconych leków. Rokowanie wczesnej astmy jest dobre, szczególnie jeśli pacjent zostaje zdiagnozowany i leczony już po pojawieniu się pierwszych objawów. Nieleczona choroba prowadzi do częstszych napadów, utrwalonej obturacji i pogorszenia jakości życia. W profilaktyce pierwotnej ważne jest ograniczenie narażenia dzieci na dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza i intensyfikacja działań prozdrowotnych w grupach ryzyka. Pacjentom i ich bliskim warto przekazać, że nawet pozornie błahy nocny kaszel czy duszność po wysiłku mogą być sygnałem astmy i wymagają konsultacji lekarskiej. Nowoczesne badania kliniczne nad astmą koncentrują się na poszukiwaniu biomarkerów pozwalających rozpoznać chorobę na najwcześniejszym etapie i wdrożyć skuteczne, spersonalizowane leczenie.
