Autyzm to całościowe zaburzenie rozwoju mieszczące się w spektrum zaburzeń autystycznych, które charakteryzuje się trudnościami w komunikacji, interakcjach społecznych i charakterystycznymi wzorcami zachowań. Diagnoza autyzmu to ogromne wyzwanie dla rodziny, ale równocześnie początek drogi do zapewnienia dziecku odpowiedniego wsparcia. Historia badań nad autyzmem sięga lat 40. XX wieku, kiedy Leo Kanner po raz pierwszy opisał zespół dziecięcego autyzmu, a Hans Asperger przedstawił własne obserwacje, co zapoczątkowało rozwój wiedzy na temat spektrum. Epidemiologicznie autyzm dotyczy około 1 na 100 dzieci, choć w zależności od kraju i metod diagnozy liczby mogą się różnić. Przyczyny są złożone i obejmują predyspozycje genetyczne, zaburzenia w okresie prenatalnym i perinatalnym, czynniki środowiskowe i neurobiologiczne. Objawy mogą ujawniać się w pierwszych latach życia w postaci braku kontaktu wzrokowego, opóźnienia mowy, trudności w rozwoju społecznym, sztywnego przywiązania do rutyn, powtarzalnych zachowań czy nietypowych zainteresowań. Powikłania mogą obejmować trudności adaptacyjne, lęki, depresję, problemy agresywne lub zaburzenia sensoryczne. Diagnostyka autyzmu oparta jest na kryteriach DSM-5 i ICD-10, obejmuje wywiad, obserwację zachowania, narzędzia takie jak ADOS-2 i ADI-R, badania psychologiczne i logopedyczne. Rodzice często pytają, gdzie szukać pomocy po diagnozie. Najważniejsze instytucje to poradnie psychologiczno-pedagogiczne, ośrodki wczesnej interwencji, fundacje i stowarzyszenia wspierające dzieci z autyzmem oraz lekarze specjaliści – psycholodzy, neurolodzy i psychiatrzy dziecięcy. Terapie stosowane w autyzmie obejmują terapie behawioralne jak ABA, terapię poznawczo-behawioralną, terapię integracji sensorycznej, terapię logopedyczną oraz zajęcia z zakresu umiejętności społecznych. Nowoczesne metody to użycie komunikacji wspomagającej AAC, programów komputerowych, robotów edukacyjnych oraz terapii grupowych. Farmakoterapia nie leczy samego autyzmu, lecz łagodzi objawy towarzyszące jak lęk, depresja czy nadpobudliwość. Rehabilitacja obejmuje również wsparcie rodziny, edukację rodziców, grupy wsparcia i szkolenia. Rokowanie w autyzmie jest zróżnicowane – część dzieci osiąga samodzielność w życiu dorosłym, inne wymagają stałej opieki. Profilaktyka pierwotna nie jest jednoznacznie zdefiniowana, gdyż przyczyny autyzmu są wieloczynnikowe, ale wtórna polega na wczesnym wykrywaniu i interwencji. Praktyczne wskazówki dla rodziców to korzystanie ze wsparcia psychologa i pedagoga, łączenie terapii, poszukiwanie dedykowanych placówek edukacyjnych i uczenie się komunikacji dostosowanej do potrzeb dziecka. Badania kliniczne nad nowymi metodami obejmują terapie genowe, badania nad mikrobiotą jelitową i rolą diety w autyzmie. Dzięki globalnemu ruchowi na rzecz wsparcia osób w spektrum coraz więcej rodzin otrzymuje dostęp do skutecznej pomocy, co poprawia jakość życia całej rodziny.
