Badanie endoskopowe tchawicy i oskrzeli – przebieg i znaczenie diagnostyczne

Badanie endoskopowe tchawicy i oskrzeli, znane pod nazwą bronchoskopii, jest procedurą medyczną polegającą na bezpośrednim oglądaniu wnętrza dróg oddechowych za pomocą giętkiego lub sztywnego endoskopu wyposażonego w źródło światła i kamerę. To badanie ma kluczowe znaczenie diagnostyczne w chorobach układu oddechowego i stosowane jest od początku XX wieku, kiedy to po raz pierwszy wykorzystano sztywne narzędzia endoskopowe w otolaryngologii. Rozwój technologii pozwolił na stworzenie bronchoskopów giętkich, które są obecnie najczęściej używane dzięki większej dokładności i mniejszej inwazyjności. Badanie stosuje się w diagnostyce licznych schorzeń, takich jak przewlekły kaszel, krwioplucie, nawracające zapalenia płuc, podejrzenie zmian nowotworowych w płucach, obecność ciała obcego w drogach oddechowych czy monitorowanie przebiegu leczenia chorób przewlekłych, np. astmy i POChP. Przyczyny kierowania pacjenta na bronchoskopię to nie tylko podejrzenia nowotworowe, ale także infekcje o nietypowym przebiegu, podejrzenia gruźlicy czy choroby śródmiąższowe płuc. Do czynników ryzyka zwiększających konieczność wykonania badania należy palenie tytoniu, narażenie zawodowe na toksyczne pyły, przewlekłe choroby układu oddechowego, a także dodatnie wyniki badań obrazowych sugerujących obecność zmian w oskrzelach. Typowe objawy, które mogą wskazywać na konieczność wykonania bronchoskopii, to przewlekły kaszel, duszności, chrypka, krwioplucie czy nawracające zapalenia płuc, natomiast nietypowe mogą obejmować utratę masy ciała, gorączki o nieznanej etiologii czy niewyjaśnione bóle w klatce piersiowej. Przebieg badania rozpoczyna się od podania znieczulenia miejscowego do jamy ustnej i nosa, czasami także od sedacji we współpracy z anestezjologiem. Następnie lekarz wprowadza bronchoskop przez nos lub usta do tchawicy i oskrzeli, oglądając po kolei wszystkie ich odcinki. Podczas badania można wykonać pobranie materiału do badań histopatologicznych, mikrobiologicznych oraz cytologicznych, a także przeprowadzić zabiegi terapeutyczne takie jak usunięcie ciała obcego, zahamowanie krwawienia czy poszerzenie zwężeń. Powikłania występują rzadko i obejmują krwawienie, przejściowe duszności, skurcz oskrzeli oraz powikłania związane z pobraniem wycinków. Diagnostyka różnicowa przy użyciu bronchoskopii pomaga odróżnić nowotwory od zmian zapalnych czy gruźliczych, a także daje możliwość oceny przyczyn zwężeń lub deformacji dróg oddechowych. Leczenie po badaniu opiera się przede wszystkim na właściwym rozpoznaniu – jeśli stwierdza się chorobę nowotworową, chory kierowany jest na dalszą diagnostykę onkologiczną, w przypadku infekcji wdraża się antybiotykoterapię odpowiednią do wyniku posiewów. Bronchoskopia stanowi również element rehabilitacji oddechowej, gdy stosowana jest do oczyszczania dróg oddechowych u pacjentów z obturacją wydzieliną. Rokowanie po badaniu jest uzależnione od rozpoznania, jednak szybka diagnostyka znacząco poprawia efektywność leczenia. Dla pacjentów i ich bliskich bronchoskopia bywa budzącym lęk doświadczeniem, dlatego praktycznymi wskazówkami są: pozostanie na czczo przed badaniem, poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym przeciwkrzepliwych, a także przygotowanie psychiczne do krótkotrwałego dyskomfortu. Nowoczesne badania kliniczne nad bronchoskopią skupiają się na technikach z użyciem endoskopów ultracienkich, biopsji przezbronchialnej wspomaganej obrazowaniem tomografii komputerowej oraz bronchoskopii autofluorescencyjnej, które poprawiają czułość diagnostyczną w wykrywaniu raka płuc.