Badanie kału to jedno z podstawowych badań diagnostycznych, które odgrywa istotną rolę w wykrywaniu chorób jelit, żołądka, wątroby, trzustki czy pasożytniczych oraz infekcyjnych powodujących zaburzenia trawienne. Analiza próbki stolca pozwala ocenić obecność pasożytów, bakterii, wirusów, grzybów, obecność krwi utajonej, tłuszczów, niestrawionych resztek pokarmowych, a także markerów zapalnych takich jak kalprotektyna, które pomagają różnicować nieswoiste choroby zapalne jelit od zespołu jelita drażliwego. Historia badań kału sięga XIX wieku, kiedy zaczęto identyfikować pierwsze pasożyty i bakterie w ludzkim organizmie. Współcześnie badanie kału ma wszechstronne znaczenie epidemiologiczne, gdyż pozwala szybko określić ogniska chorób zakaźnych. Wskazania do badania obejmują przewlekłe biegunki, zaparcia, bóle brzucha, podejrzenie krwi w stolcu, objawy anemii niedoborowej, utratę masy ciała bez przyczyny, żółtaczkę czy nawracające infekcje przewodu pokarmowego. Typowe choroby wykrywane dzięki analizie kału to m.in. zakażenia Salmonellą, Shigellą, Clostridium difficile, obecność owsików, glist, tasiemców, Giardia lamblia, nieswoiste zapalenia jelit jak choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nowotwory przewodu pokarmowego, nietolerancje pokarmowe czy zaburzenia trawienia związane z niedoborem enzymów trzustkowych. Proces pobrania próbki wymaga przestrzegania zasad higieny – należy zebrać świeżą próbkę do czystego pojemnika i dostarczyć ją do laboratorium w możliwie krótkim czasie. Analiza prowadzona jest różnymi metodami – mikroskopową, biochemiczną, immunologiczną czy molekularną. Badanie kału jest całkowicie nieinwazyjne i bezpieczne. Interpretacja wyników wymaga doświadczenia, ponieważ niekiedy obecność pasożytów czy krwi utajonej może wymagać dalszych badań kolonoskopowych czy gastroskopowych. Leczenie zależy od rozpoznania – w zakażeniach stosuje się antybiotyki lub leki przeciwpasożytnicze, w nieswoistych zapaleniach jelit leki immunosupresyjne i sterydy, w zaburzeniach trawienia enzymy. Rehabilitacja obejmuje edukację dietetyczną i wsparcie psychologiczne. Profilaktyka oznacza odpowiednią higienę, mycie rąk, dokładne mycie owoców i warzyw, unikanie surowego mięsa oraz regularne badania przesiewowe w starszym wieku w kierunku raka jelita grubego. Rokowanie w zależności od rozpoznania bywa dobre, ale w przypadku chorób przewlekłych wymaga ścisłej współpracy z lekarzem. Badanie kału to jedno z najczęściej wykonywanych badań podstawowych i istotny krok w diagnostyce wielu schorzeń przewodu pokarmowego, które daje odpowiedź na wiele pytań pacjentów dotyczących przyczyn ich objawów.
