Badanie kontrastowe przełyku, żołądka i dwunastnicy – przebieg i znaczenie diagnostyczne

Badanie kontrastowe przełyku, żołądka i dwunastnicy znane również jako pasaż górnego odcinka przewodu pokarmowego to metoda obrazowa wykorzystująca kontrast barowy lub jodowy w połączeniu z prześwietleniem radiologicznym celem oceny budowy i funkcjonowania górnego odcinka układu trawiennego. W badaniu pacjent wypija zawiesinę środka kontrastowego, która wypełnia światło przełyku, żołądka i dwunastnicy, a następnie wykonywane są zdjęcia rentgenowskie rejestrujące jego pasaż. Metoda ta stosowana jest od początków XX wieku i mimo rozwoju gastroskopii pozostaje istotnym narzędziem diagnostycznym w określonych sytuacjach. Wskazania do badania obejmują przewlekłe bóle brzucha, zgagę, trudności w połykaniu, podejrzenie refluksu żołądkowo-przełykowego, wrzodów, polipów, guzów, uchyłków, przepukliny rozworu przełykowego czy zaburzeń czynnościowych jak opóźnione opróżnianie żołądka. Badanie uwidacznia strukturalne odchylenia i czynniki powodujące dolegliwości. Objawy sugerujące konieczność badania to nawracająca zgaga, ból za mostkiem, cofanie pokarmu, krwawienia z przewodu pokarmowego, niedokrwistość, utrata masy ciała czy uporczywe nudności. Przebieg badania polega na wypiciu kontrastu i wykonywaniu serii zdjęć w różnych pozycjach pacjenta. Samo badanie trwa kilkanaście do kilkudziesięciu minut i może wiązać się z chwilowym dyskomfortem. Rzadkim powikłaniem jest aspiracja kontrastu lub reakcja alergiczna na środek jodowy. Interpretacja wymaga doświadczenia radiologa, ponieważ należy odróżnić patologie strukturalne od czynnościowych. W rozpoznaniu różnicowym uwzględnia się refluks, achalazję, nowotwory, wrzody i inne przyczyny objawów. Leczenie zależy od rozpoznanej choroby – np. inhibitory pompy protonowej w refluksie, eradykacja Helicobacter pylori w chorobie wrzodowej, operacje w guzach. Pasaż kontrastowy pozwala precyzyjnie zdiagnozować zmiany i ocenić drożność przewodu pokarmowego. Rehabilitacja u pacjentów z chorobami przewlekłymi układu trawiennego obejmuje zmianę stylu życia, dietoterapię, unikanie alkoholu, nikotyny i produktów nasilających objawy. Rokowanie zależy od rodzaju wykrytych zaburzeń – we wczesnych stadiach refluksu czy wrzodów jest dobre, przy nowotworach wczesna diagnoza znacznie poprawia efekty leczenia. W profilaktyce pierwotnej ważne jest utrzymanie zdrowej masy ciała, właściwa dieta, unikanie stresu i regularne badania kontrolne w przypadku osób obciążonych chorobami przewodu pokarmowego w rodzinie. Badanie kontrastowe przełyku, żołądka i dwunastnicy to nadal cenne narzędzie diagnostyczne, pozwalające ocenić anatomię i funkcję przewodu pokarmowego, a jego znaczenie uzupełnia gastroskopię, zwłaszcza gdy dostęp do niej jest utrudniony lub istnieją przeciwwskazania.