Badanie palpacyjne piersi to jedno z podstawowych badań profilaktycznych, które może wykonywać zarówno lekarz, jak i sama kobieta w warunkach domowych. Jest to metoda pozwalająca na wczesne wykrywanie zmian w tkance gruczołowej, co odgrywa kluczową rolę w diagnostyce raka piersi – jednego z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u kobiet. Historia badania piersi sięga lat 40. i 50. XX wieku, kiedy zaczęto prowadzić programy edukacyjne dotyczące samobadania, które miały przybliżyć kobietom konieczność regularnego monitorowania swojego ciała. Palpacja polega na dotykowym sprawdzeniu piersi i pach w celu oceny ich budowy oraz obecności guzków, zgrubień czy wciągnięć skóry. Do czynników ryzyka rozwoju chorób nowotworowych piersi należą uwarunkowania genetyczne, wiek, wczesne wystąpienie miesiączki i późna menopauza, bezdzietność, otyłość, nadużywanie alkoholu i stosowanie terapii hormonalnej. Objawy alarmowe, które można wykryć w trakcie badania palpacyjnego, to twarde zmiany o nieregularnych kształtach w tkance piersi, wciągnięcie brodawki, wyciek płynu z brodawki, zmiany skórne przypominające skórkę pomarańczy, a także powiększenie węzłów chłonnych pachowych. Samobadanie najlepiej wykonywać co miesiąc, kilka dni po zakończeniu miesiączki, gdy piersi są najmniej bolesne i obrzmiałe. Badanie powinno przebiegać w dwóch etapach – oglądania i palpacji. Najpierw należy stanąć przed lustrem, unieść ręce i ocenić kształt piersi oraz symetrię. Następnie wykonuje się palpacyjne sprawdzenie piersi – opuszkami palców bada się pierś ruchem spiralnym od zewnętrznych fragmentów w kierunku brodawki, a także wzdłuż kwadrantów piersi i dołów pachowych. Badanie można przeprowadzać zarówno na stojąco, jak i w pozycji leżącej z ręką uniesioną za głową. W razie wykrycia niepokojących objawów konieczna jest konsultacja lekarska i wykonanie dodatkowych badań obrazowych, takich jak USG piersi czy mammografia. Diagnostyka różnicowa obejmuje nie tylko raka piersi, ale także zmiany łagodne jak torbiele, gruczolakowłókniaki, stany zapalne gruczołu piersiowego czy zmiany hormonalne. Leczenie wykrytych zmian zależy od charakteru patologii – nowotwory wymagają leczenia chirurgicznego, radioterapii, chemioterapii lub terapii hormonalnej, natomiast zmiany łagodne często wymagają jedynie obserwacji. Palpacja piersi ma ogromne znaczenie w profilaktyce wtórnej, ale nie zastępuje badań obrazowych, dlatego kobiety powinny łączyć samobadanie z regularnymi wizytami u ginekologa i radiologa. Rokowanie zależy od momentu rozpoznania zmian – wykrycie guza na wczesnym etapie zwiększa odsetek wyleczeń do ponad 90%. Edukacja kobiet w zakresie samobadania, aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, unikanie używek oraz regularne badania profilaktyczne stanowią najważniejsze elementy profilaktyki pierwotnej. Dla pacjentek i ich bliskich podstawową wskazówką jest nieodkładanie diagnostyki w razie podejrzeń i traktowanie badania palpacyjnego jako rutynowej części dbania o zdrowie.
