Białko Bence’a Jonesa w moczu – znaczenie badania w diagnostyce chorób nerek i szpiku

Białko Bence’a Jonesa w moczu to specyficzny rodzaj białka, które stanowi fragment łańcuchów lekkich immunoglobulin produkowanych w nadmiarze przez nieprawidłowe komórki plazmatyczne. Zjawisko to ma kluczowe znaczenie w diagnostyce chorób nowotworowych układu krwiotwórczego oraz chorób nerek. Po raz pierwszy opisane zostało w XIX wieku przez Henrego Bence’a Jonesa w kontekście pacjentów z szpiczakiem plazmocytowym. Badanie jego obecności w moczu odgrywa szczególną rolę w diagnostyce i monitorowaniu chorób takich jak szpiczak mnogi, amyloidoza pierwotna czy makroglobulinemia Waldenströma. Obecność białka Bence’a Jonesa wskazuje na wydzielanie przez organizm nadmiaru łańcuchów lekkich kappa lub lambda, które są filtrowane i wydalane przez nerki, prowadząc do ich uszkodzenia. Czynniki ryzyka związane z jego obecnością są typowe dla chorób plazmocytowych – predyspozycje genetyczne, ekspozycja na substancje toksyczne i promieniowanie. Objawy pojawiające się u pacjentów to bóle kostne, osłabienie, częste zakażenia, anemia, a także objawy ze strony nerek – obrzęki, nadciśnienie, zmiany w moczu. Badanie diagnostyczne polega na wykonaniu dobowej zbiórki moczu i zastosowaniu elektroforezy białek, co pozwala na wykrycie charakterystycznych pasków odpowiadających łańcuchom lekkim. Dodatkowo często wykonuje się immunofiksację, badania krwi w kierunku paraprotein, biopsję szpiku, badania obrazowe kości i ocenę funkcji nerek. Rozpoznanie różnicowe obejmuje inne postacie białkomoczu, choroby zapalne nerek i schorzenia metaboliczne. Leczenie przyczynowe białka Bence’a Jonesa polega na terapii choroby podstawowej – w szpiczaku mnogim stosuje się kombinację leków immunomodulujących, inhibitorów proteasomów, glikokortykosteroidów, a u wybranych pacjentów – przeszczep szpiku. Ważna jest ochrona nerek poprzez odpowiednie nawodnienie, unikanie leków nefrotoksycznych i stosowanie terapii wspomagającej. Prognoza zależy od stadium choroby podstawowej i odpowiedzi na leczenie, a obecność białka Bence’a Jonesa zwykle wiąże się z bardziej zaawansowanym procesem chorobowym. Profilaktyka pierwotna jest ograniczona, ale obejmuje unikanie ekspozycji na toksyny i zdrowy styl życia, natomiast profilaktyka wtórna polega na monitorowaniu moczu i krwi u osób z grup ryzyka. Pacjenci powinni pamiętać, aby zgłaszać lekarzowi objawy takie jak bóle kostne, zmiany w moczu czy nawracające infekcje. Regularne badania kontrolne, stosowanie nowoczesnych metod leczenia i udział w programach klinicznych mogą znacznie poprawić rokowanie i jakość życia chorych.