Błonica (dyfteria) – przyczyny, objawy i leczenie groźnej choroby zakaźnej

Błonica, znana również jako dyfteria, to groźna choroba zakaźna wywoływana przez bakterię Corynebacterium diphtheriae, która od wieków stanowiła poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, a dzięki szczepieniom obecnie występuje znacznie rzadziej, choć nadal nie została całkowicie wyeliminowana. Historia dyfterii sięga starożytności, kiedy opisywano przypadki uduszenia spowodowanego tworzeniem się błon rzekomych w gardle. W XIX wieku choroba była jedną z głównych przyczyn zgonów dzieci, a przełom w walce z nią nastąpił dopiero po wprowadzeniu szczepionki i surowicy przeciwbłoniczej. Drobnoustrój wywołujący chorobę przenosi się drogą kropelkową oraz poprzez kontakt bezpośredni z wydzielinami chorych osób. Do czynników ryzyka należą brak szczepień ochronnych, przebywanie w skupiskach ludzi, osłabienie odporności oraz niedożywienie. Objawy dyfterii obejmują ból gardła, gorączkę, powiększenie węzłów chłonnych szyi i charakterystyczne szaro-białe naloty w gardle, które mogą prowadzić do trudności w oddychaniu. Powikłania są bardzo groźne i mogą obejmować zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie nerwów czy niewydolność oddechową spowodowaną mechaniczną przeszkodą w górnych drogach oddechowych. Diagnostyka opiera się na badaniu klinicznym, posiewie z gardła, testach laboratoryjnych potwierdzających obecność toksyny błoniczej. Różnicowanie obejmuje inne choroby bakteryjne i wirusowe gardła, w tym anginę paciorkowcową, mononukleozę oraz zapalenia migdałków o różnej etiologii. Leczenie błonicy obejmuje jak najszybsze podanie surowicy przeciwbłoniczej neutralizującej toksynę oraz antybiotykoterapię bazującą na penicylinach lub makrolidach. Stosuje się także leczenie objawowe – nawodnienie, leki przeciwgorączkowe i monitoring sercowo-oddechowy. Pacjent wymaga izolacji w szpitalu, aby zapobiegać transmisji choroby. Rehabilitacja pochorobowa obejmuje odpoczynek, regenerację organizmu i kontrolę kardiologiczną oraz neurologiczną dla wykrycia powikłań. Rokowanie znacząco zależy od szybkości wdrożenia leczenia – bez leczenia śmiertelność w przeszłości sięgała 50%, dziś dzięki terapii i szczepieniom jest dużo niższa. Profilaktyka pierwotna obejmuje szczepienia ochronne obowiązkowe w ramach kalendarza szczepień, natomiast profilaktyka wtórna to szybka izolacja chorych i podanie antybiotyków osobom z kontaktu. Pacjenci i ich rodziny często pytają, czy szczepienie jest konieczne – odpowiedź brzmi zdecydowanie tak, ponieważ zapewnia odporność i chroni przed powikłaniami. Dyfteria pozostaje przykładem, jak skuteczne mogą być szczepienia w eliminacji groźnych chorób zakaźnych.