Chronotyp to indywidualny wzorzec rytmu dobowego, który determinuje, o jakiej porze dnia człowiek czuje się najbardziej aktywny, a kiedy potrzebuje snu, a jego znajomość może pomóc w optymalizacji zdrowia i efektywności życiowej. Terminy jak „sowa” czy „skowronek” są powszechnie znane, ale badania wykazały, że istnieje więcej typów snu, m.in. wilk, delfin, lew i niedźwiedź, które odpowiadają różnym wzorcom zachowań i potrzebom biologicznym. Historia badań nad chronobiologią rozpoczyna się w XX wieku, gdy badano cykle dobowego rytmu snu i czuwania u ludzi i zwierząt. „Lew” to typ wczesnoporanny, który budzi się energicznie i jest aktywny rano, natomiast „wilk” czuje się lepiej wieczorem i jest bardziej produktywny nocą. „Delfin” to typ, który często ma problemy ze snem, jest płytko śpiącym, a „niedźwiedź” ma rytm dobowy zbliżony do światła słonecznego i charakteryzuje się regularnym snem bez skoków energetycznych. Objawy wynikające z niedopasowania stylu życia do swojego chronotypu to zmęczenie, trudności z koncentracją, problemy ze snem i obniżona efektywność. Diagnostyka polega na ankietach, dziennikach snu oraz monitorowaniu aktywności za pomocą zegarków i aplikacji. Pomiar chronotypu pomaga lepiej planować pracę, naukę i odpoczynek. Rozpoznanie różnicowe to analiza ewentualnych zaburzeń snu, takich jak bezsenność, zaburzenia rytmu snu czy narkolepsja. Leczenie polega na dostosowaniu rytmu dnia do naturalnych predyspozycji, a także na stosowaniu higieny snu i technik relaksacyjnych. Pacjenci pytają, czy można zmienić swój chronotyp – częściowo jest to możliwe poprzez zmianę nawyków, ale predyspozycje są uwarunkowane biologicznie. Profilaktyka i dbałość o rytmy dobowo-sezonowe wpływają na poprawę jakości snu i zdrowia psychicznego. Nowoczesne badania kliniczne wskazują na znaczenie chronotypów w planowaniu terapii farmakologicznych i leczenia zaburzeń nastroju. Znajomość swojego chronotypu pozwala lepiej zarządzać energią i uniknąć chronicznego zmęczenia, poprawiając jakość życia.
