Czerniak to jeden z najbardziej agresywnych nowotworów skóry, wywodzący się z komórek barwnikowych melanocytów, charakteryzujący się dużą zdolnością do przerzutów i dynamicznym przebiegiem. W ostatnich dekadach jego zachorowalność wzrosła, co jest związane m.in. z nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV i modą na opalanie. Czerniak może rozwijać się na skórze wcześniej zdrowej lub w obrębie istniejących znamion barwnikowych, które ulegają transformacji nowotworowej. Najczęściej lokalizuje się na kończynach, plecach, twarzy i tułowiu, ale może powstać także w miejscach niewidocznych, jak błony śluzowe, paznokcie czy gałka oczna. Typowe objawy obejmują zmianę wyglądu znamienia – powiększenie, asymetrię, nieregularne brzegi, nierównomierne zabarwienie, wystąpienie wielu kolorów, zaczerwienienie wokół, a także świąd, krwawienie czy owrzodzenie. Czerniak często rozwija się bezobjawowo we wczesnych stadiach, dlatego tak ważna jest samokontrola skóry oraz regularne wizyty u dermatologa. Klasyfikacja ABCDE (asymetria, brzegi, kolor, duży rozmiar, ewolucja zmiany) jest praktycznym narzędziem do oceny podejrzanych znamion przez pacjentów i lekarzy. Zaawansowany czerniak może dawać objawy ogólne, takie jak spadek masy ciała, bóle kostne, powiększenie węzłów chłonnych, a w przypadku przerzutów – dolegliwości oddechowe, neurologiczne czy bóle brzucha. Rozpoznanie wymaga dermatoskopii, wycięcia zmiany skórnej i badania histopatologicznego, a w przypadku podejrzenia przerzutów – badań obrazowych. Leczenie opiera się na chirurgicznym usunięciu guza z marginesem bezpieczeństwa, a w zaawansowanych przypadkach stosuje się immunoterapię, terapie celowane oraz radioterapię. Wczesne rozpoznanie daje bardzo dobre rokowanie, natomiast w przypadku przerzutów szanse na wyleczenie są mniejsze, dlatego profilaktyka, ochrona przed słońcem, unikanie solarium i regularne badania skóry są najważniejszymi strategiami ochrony zdrowia. Czerniak jest przykładem nowotworu, w którym obserwacja własnego ciała i szybkie reagowanie na zmiany mogą uratować życie.
