Demencja pourazowa – objawy, przyczyny i leczenie zaburzeń otępiennych

Demencja pourazowa to zespół objawów otępiennych rozwijających się u pacjentów po przebytych urazach czaszkowo-mózgowych. Urazy głowy są jednym z najczęstszych powodów hospitalizacji na świecie, a ich powikłaniem może być trwałe uszkodzenie tkanki mózgowej prowadzące do zaburzeń pamięci, funkcji poznawczych i zmian osobowości. Historia badań nad tym schorzeniem sięga początków XX wieku, a szerzej problem został opisany u sportowców uprawiających sporty kontaktowe, co doprowadziło do odkrycia przewlekłej encefalopatii pourazowej. Przyczyny demencji pourazowej wynikają bezpośrednio z uszkodzenia neuronów, krwawień śródczaszkowych, mikrourazów, przewlekłej hipoksji czy procesów zapalnych. Czynniki ryzyka to powtarzające się urazy głowy, wiek podeszły, predyspozycje genetyczne i choroby współistniejące jak nadciśnienie czy miażdżyca. Objawy demencji pourazowej obejmują zaburzenia pamięci krótkotrwałej, problemy z koncentracją, trudności językowe, spowolnienie myślenia, wahania nastroju, drażliwość, zaburzenia snu, a w późniejszych etapach trudności w samodzielnym funkcjonowaniu. Nietypowe objawy mogą obejmować halucynacje, napady padaczkowe czy nadmierną impulsywność. Diagnostyka opiera się na wywiadzie, badaniach neurologicznych, testach neuropsychologicznych oraz badaniach obrazowych jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, które wykazują zmiany pourazowe mózgu. Rozpoznanie różnicowe obejmuje chorobę Alzheimera, otępienia naczyniowe, guzy mózgu i depresję. Leczenie farmakologiczne skupia się na łagodzeniu objawów poprzez leki poprawiające funkcje poznawcze, przeciwdepresyjne i przeciwlękowe, a także leczenie chorób współistniejących. Niefarmakologiczne metody to rehabilitacja neuropsychologiczna, terapia zajęciowa, wsparcie psychoterapeutyczne oraz treningi pamięci. Rehabilitacja odgrywa ogromną rolę w poprawie samodzielności pacjenta – obejmuje fizjoterapię, logopedię i terapię funkcji poznawczych. Profilaktyka wtórna to regularne kontrole neurologiczne i unikanie kolejnych urazów. Rokowanie jest różne – część pacjentów utrzymuje względną stabilność objawów, inni mają postępujące otępienie. Jakość życia zależy od stopnia uszkodzeń i wsparcia rodziny oraz opiekunów. Profilaktyka pierwotna sprowadza się do ochrony głowy przed urazami, stosowania kasków w sporcie i pracy oraz leczenia chorób zwiększających ryzyko upadków. Pacjenci i ich bliscy często pytają, czy demencja pourazowa jest odwracalna – w wielu przypadkach zmiany są trwałe, ale dzięki rehabilitacji można uzyskać poprawę funkcjonowania i spowolnienie objawów. Nowoczesne badania koncentrują się na neuroprotekcji i terapii biologicznej, które w przyszłości mogą poprawić rokowanie w tym trudnym schorzeniu.