Depresja endogenna to klasyczna postać dużej depresji, której nazwa wywodzi się od przekonania, że jej przyczyny tkwią wewnątrz organizmu, głównie w zaburzonej równowadze neurobiochemicznej mózgu. Opisywana od stuleci przez lekarzy jako melancholia, obecnie kwalifikowana jest jako poważne zaburzenie nastroju charakteryzujące się głębokim obniżeniem nastroju, utratą odczuwania przyjemności, spowolnieniem psychoruchowym i zaburzeniami biologicznymi. Objawy depresji endogennej obejmują bezsenność wczesnoporanną, utratę apetytu, spadek masy ciała, obniżenie energii, trudności w koncentracji, poczucie winy, brak zainteresowań, a w ciężkich przypadkach myśli samobójcze. Nietypowe objawy obejmują bóle somatyczne i trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Przyczyny depresji endogennej upatruje się w zaburzeniach neurotransmisji serotoniny, dopaminy i noradrenaliny, predyspozycjach genetycznych oraz współwystępujących chorobach neurologicznych i endokrynologicznych. Czynniki ryzyka to obciążenie rodzinne, przewlekły stres i choroby przewlekłe. Diagnostyka polega na wywiadzie psychiatrycznym, testach psychologicznych, a także badaniach laboratoryjnych w kierunku innych schorzeń. Rozpoznanie różnicowe obejmuje depresję reaktywną, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zaburzenia lękowe i schorzenia somatyczne o podobnych objawach. Leczenie obejmuje farmakoterapię lekami przeciwdepresyjnymi, zwłaszcza SSRI, SNRI, trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi lub IMAO. W ciężkich przypadkach stosuje się elektrowstrząsy i terapię przezczaszkową stymulacją magnetyczną. Psychoterapia stanowi ważny element terapii wspierającej, zwłaszcza w utrwalaniu efektów farmakoterapii. Metody niefarmakologiczne to aktywność fizyczna, techniki relaksacyjne, racjonalna dieta i higiena snu. Rehabilitacja dotyczy odbudowy zdolności społecznych i zawodowych pacjentów, a profilaktyka wtórna polega na kontrolowaniu objawów nawrotowych. Profilaktyka pierwotna to edukacja społeczeństwa o zdrowiu psychicznym i szybkie reagowanie na objawy chorobowe. Rokowanie w depresji endogennej jest zróżnicowane – część pacjentów dobrze reaguje na terapię, u innych choroba ma charakter przewlekły i nawracający. Pacjenci pytają często, czy depresja endogenna mija samoistnie – odpowiedź brzmi nie, bez leczenia objawy zwykle nasilają się. Badania naukowe skupiają się na roli biomarkerów genetycznych i neurochemicznych w przewidywaniu odpowiedzi na leczenie oraz na innowacyjnych terapiach biologicznych.
