Depresja po narkotykach to poważne zaburzenie psychiczne, które może występować zarówno u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych, jak i u tych, którzy sięgnęli po nie okazjonalnie. Substancje takie jak amfetamina, kokaina, marihuana, LSD, MDMA czy opioidy oddziałują bezpośrednio na gospodarkę neuroprzekaźników w mózgu, w tym serotoniny, dopaminy i noradrenaliny, które odpowiadają za regulację nastroju, emocji i motywacji. Początkowa euforia lub poczucie relaksu wywołane przez narkotyk ustępuje często stanom obniżonego nastroju, lękom, apatii, a nawet silnym epizodom depresyjnym. Narkotyki wywołują sztuczną stymulację ośrodków nagrody, a w następstwie, gdy ich działanie ustąpi, dochodzi do spadku aktywności tych układów, co pacjenci odczuwają jako głębokie przygnębienie, brak sił i motywacji. Czynniki ryzyka obejmują predyspozycje genetyczne, wcześniejsze zaburzenia psychiczne, środowisko z wysokim poziomem stresu, traumy, a także długotrwałe, regularne używanie substancji psychoaktywnych. Objawy depresji po narkotykach mogą obejmować anhedonię, trudności ze snem, poczucie pustki, spadek energii, myśli samobójcze, a także objawy somatyczne jak bóle głowy, rozdrażnienie i problemy z koncentracją. Diagnostyka polega na szczegółowym wywiadzie psychiatrycznym, badaniach laboratoryjnych oceniających stan zdrowia fizycznego oraz testach toksykologicznych. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić depresję endogenną, epizody psychotyczne i zaburzenia lękowe. Leczenie depresji wywołanej narkotykami obejmuje całkowitą abstynencję od substancji, farmakoterapię, zwykle przy użyciu leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI lub SNRI, a także psychoterapię, w szczególności terapię poznawczo-behawioralną skoncentrowaną na zmianie schematów zachowania i myślenia. Istotnym elementem jest też terapia grupowa i wsparcie środowiskowe, ponieważ powrót do zdrowia wymaga zarówno leczenia psychiatrycznego, jak i pracy nad uzależnieniem. Rehabilitacja psychiczna i społeczna ma na celu odbudowę stabilności życiowej, poprawę relacji interpersonalnych, podjęcie aktywności zawodowej i naukę technik radzenia sobie ze stresem. Rokowanie zależy od stopnia uzależnienia, gotowości pacjenta do współpracy i podjęcia abstynencji, ale konsekwentne leczenie daje szansę na poprawę jakości życia. Pacjenci często pytają, czy depresja po narkotykach może minąć samoistnie – w wielu przypadkach bez leczenia i wsparcia specjalistów dochodzi do nawrotów i nasilenia objawów, dlatego interwencja medyczna jest niezbędna. Profilaktyka obejmuje edukację zdrowotną, budowanie odporności psychicznej i unikanie środowisk sprzyjających eksperymentowaniu ze środkami psychoaktywnymi.
