Dysmorfofobia, nazywana również zaburzeniem dysmorficznym ciała, to poważna choroba psychiczna polegająca na nadmiernym i utrwalonym przekonaniu pacjenta o istnieniu istotnych defektów w wyglądzie, które w rzeczywistości są nieznaczne albo całkowicie wyimaginowane. Zaburzenie to należy do grupy zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych i dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, najczęściej rozpoczynając się w okresie dorastania lub wczesnej dorosłości. Historia choroby sięga XIX wieku, kiedy to po raz pierwszy opisano przypadki osób obsesyjnie skupionych na rzekomych wadach wyglądu. Przyczyny dysmorfofobii są złożone – wskazuje się na podłoże genetyczne, neurobiologiczne, psychologiczne i społeczne. Istotne znaczenie mają traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa, krytyka dotycząca wyglądu, brak akceptacji oraz wpływ mediów i kultury promującej nierealistyczne wzorce urody. Objawy obejmują uporczywe myśli dotyczące wyglądu, wielogodzinne analizowanie się w lustrze, unikanie kontaktów społecznych, poczucie wstydu i niskiej wartości, a także kompulsywne zachowania takie jak kamuflowanie domniemanej wady, stosowanie nadmiernej ilości kosmetyków czy poddawanie się licznym zabiegom estetycznym. Często towarzyszą temu objawy lękowe, depresyjne, a nawet myśli samobójcze. Choroba może prowadzić do izolacji, utraty pracy, rozpadu relacji i znacznego obniżenia jakości życia. Diagnostyka polega na szczegółowym wywiadzie psychiatrycznym i ocenie objawów według kryteriów diagnostycznych DSM-5 lub ICD-10. W rozpoznaniu różnicowym należy odróżnić dysmorfofobię od zaburzeń osobowości, anoreksji, depresji i zwykłego niezadowolenia z wyglądu. Leczeniem z wyboru jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która uczy pacjenta rozpoznawać i modyfikować błędne przekonania dotyczące wyglądu oraz redukuje kompulsje. Farmakoterapia obejmuje leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI, które zmniejszają objawy lękowe i obsesyjne. Ważna jest również psychoedukacja, wsparcie rodziny oraz terapia grupowa. Rokowanie zależy od momentu rozpoznania i stopnia zaawansowania choroby – im wcześniej wdrożona pomoc, tym lepsze efekty leczenia. Profilaktyka pierwotna obejmuje budowanie zdrowej samooceny, krytyczne podejście do wzorców medialnych oraz wspieranie dzieci i młodzieży w zakresie akceptacji swojego ciała. Pacjenci i ich bliscy powinni wiedzieć, że dysmorfofobia to choroba, która wymaga leczenia, a nie przejaw próżności. Współczesne badania analizują rolę neuronauki w zrozumieniu mechanizmów percepcji ciała oraz wykorzystanie terapii internetowych i aplikacji mobilnych wspierających proces terapeutyczny.
