Dyspepsja, potocznie nazywana niestrawnością, to zespół przewlekłych lub nawracających objawów ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, które nie są związane z ostrą chorobą organiczną. Uważa się, że nawet 20-30 procent populacji na świecie doświadcza objawów dyspepsji, co czyni ją jednym z najczęstszych problemów gastroenterologicznych. Dyspepsja dzieli się na organiczną, wynikającą z chorób układu pokarmowego, takich jak choroba wrzodowa, refluks żołądkowo-przełykowy czy nowotwory żołądka, oraz czynnościową, czyli taką, w której pomimo objawów nie stwierdza się uchwytnych zmian organicznych. Objawy obejmują ból i dyskomfort w nadbrzuszu, uczucie wczesnej sytości, pełności po posiłku, wzdęcia, odbijania, nudności i czasami wymioty. Przyczyny dyspepsji czynnościowej nie są do końca poznane, ale istotną rolę odgrywa zaburzona motoryka żołądka, nadmierna wrażliwość trzewna, stres, czynniki psychologiczne oraz dieta bogata w tłuszcze, kofeinę i alkohol. Czynniki ryzyka obejmują również palenie tytoniu, nieregularne posiłki i przyjmowanie niektórych leków, zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Diagnostyka polega na szczegółowym wywiadzie, badaniu fizykalnym, gastroskopii oraz ewentualnym wykonaniu badań laboratoryjnych i testu na obecność Helicobacter pylori. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić choroby wątroby, dróg żółciowych, trzustki, refluks oraz chorobę wrzodową. Leczenie obejmuje przede wszystkim modyfikację stylu życia – rezygnację z tłustych i ciężkostrawnych potraw, ograniczenie alkoholu, kofeiny i palenia papierosów, regularne spożywanie niewielkich posiłków oraz redukcję stresu. Farmakoterapia obejmuje inhibitory pompy protonowej, leki prokinetyczne poprawiające opróżnianie żołądka, a w przypadkach związanych ze stanem zapalnym stosuje się eradykację Helicobacter pylori. Pacjenci często pytają, czy można całkowicie wyleczyć dyspepsję – odpowiedź zależy od jej postaci, ale większość osób uzyskuje poprawę po zastosowaniu właściwej terapii i zmiany nawyków żywieniowych. Rokowanie jest korzystne, choć objawy mogą nawracać. Profilaktyka obejmuje zdrową dietę, regularne badania kontrolne, higienę snu i dbanie o równowagę psychiczną. Nowoczesne badania wskazują na rolę osi jelitowo-mózg w patogenezie dyspepsji i jej związku z zaburzeniami lękowymi oraz depresją, a także analizują skuteczność nowych leków prokinetycznych i metod terapeutycznych ukierunkowanych na poprawę jakości życia pacjentów.
