Endoskopia jelita to nowoczesna metoda diagnostyczna polegająca na wprowadzeniu do przewodu pokarmowego giętkiego aparatu zakończonego kamerą i źródłem światła, co umożliwia bezpośrednie obejrzenie błony śluzowej jelit. W zależności od badanej części przewodu pokarmowego wyróżniamy kolonoskopię, rektoskopię czy enteroskopię. Badanie to pozwala ocenić wnętrze jelit w poszukiwaniu zmian zapalnych, nowotworowych, krwawień, polipów czy innych nieprawidłowości. Historia endoskopii sięga początków XX wieku, jednak dopiero rozwój technologii światłowodowych w latach 60. umożliwił szeroką dostępność i bezpieczeństwo tego typu badań. Wskazania obejmują przewlekłe biegunki, zaparcia, bóle brzucha, krwawienia z przewodu pokarmowego, podejrzenie chorób zapalnych jelit jak choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, a także badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego u osób po 50. roku życia. Objawy, które wymagają endoskopii, to obecność krwi w stolcu, nagła utrata masy ciała, przewlekłe zaburzenia rytmu wypróżnień, anemia. Przebieg badania zależy od typu, ale standardowa kolonoskopia wymaga wcześniejszego przygotowania polegającego na oczyszczeniu jelit środkami przeczyszczającymi i stosowaniu diety bezresztkowej. Samo badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub dożylnym krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym. Endoskop wprowadzany jest przez odbyt do jelita grubego i przesuwany wzdłuż jego przebiegu, a lekarz na monitorze ocenia stan błony śluzowej. Możliwe jest pobieranie wycinków do badań histopatologicznych oraz usuwanie polipów. Powikłania są rzadkie, ale mogą obejmować krwawienie czy perforację ściany jelita. Diagnostyka różnicowa obejmuje odróżnianie chorób nowotworowych, zapalnych, polipów czy hemoroidów. Leczenie po wykryciu zależy od przyczyny – polipy są usuwane od razu, choroby zapalne leczone farmakologicznie, krwawienia tamowane endoskopowo. Rokowanie pacjentów po wczesnym wykryciu zmian jest bardzo dobre – usunięcie polipów zapobiega rozwojowi raka jelita grubego. Rehabilitacja po badaniu jest krótka i najczęściej pacjent wraca do pełnej aktywności następnego dnia. Profilaktyka obejmuje zdrową dietę, bogatą w błonnik, aktywność fizyczną, unikanie alkoholu i palenia oraz regularne badania przesiewowe. Endoskopia jelita jest niezastąpionym narzędziem diagnostycznym, które nie tylko wykrywa choroby, ale umożliwia ich leczenie już w trakcie badania, co czyni ją jedną z najważniejszych procedur w gastroenterologii.
