Gruźlica kości to rzadsza postać gruźlicy pozapłucnej, wywoływana przez zakażenie prątkiem gruźlicy Mycobacterium tuberculosis, który atakuje układ kostno-stawowy. Choroba ta była znana już w starożytności, kiedy jej objawy opisywano jako zniekształcenia i kalectwo w obrębie stawów. Do zakażenia dochodzi na drodze rozsiewu krwiopochodnego z ogniska płucnego lub innej lokalizacji. Przyczyny wystąpienia gruźlicy kości związane są z obniżoną odpornością, przewlekłymi infekcjami, HIV, cukrzycą, niedożywieniem, chorobami nowotworowymi, a także długotrwałym stosowaniem leków immunosupresyjnych. Najczęściej choroba dotyczy kręgosłupa (choroba Pott’a), ale również dużych stawów jak biodrowy i kolanowy. Objawy gruźlicy kości to przewlekłe bóle kostno-stawowe, ograniczenie ruchomości, obrzęk, deformacje i stopniowa utrata sprawności. Nietypowe objawy mogą obejmować gorączkę, nocne poty, ogólne osłabienie czy spadek masy ciała. Powikłania choroby są poważne i obejmują deformacje kręgosłupa, ucisk na rdzeń kręgowy prowadzący do paraplegii, przewlekłe ropnie i przetoki. Diagnostyka gruźlicy kości obejmuje rezonans magnetyczny, tomografię komputerową, badania RTG, testy tuberkulinowe, badania molekularne i mikrobiologiczne pobranych zmian. Rozpoznanie różnicowe obejmuje nowotwory kości, zmiany zwyrodnieniowe, ropne zapalenia kości i stawów, choroby autoimmunologiczne. Leczenie polega na długotrwałej terapii przeciwprątkowej, obejmującej kilka leków równocześnie, zwykle izoniazyd, ryfampicynę, pyrazynamid i etambutol przez minimum 6-12 miesięcy. Leczenie chirurgiczne podejmowane jest w przypadku powstania deformacji, ropni i ucisku na struktury nerwowe. Leczenie wspomagające to fizjoterapia, rehabilitacja ruchowa, dieta wysokobiałkowa i suplementacja witaminy D. Rokowanie w gruźlicy kości zależy od wczesności rozpoznania i skuteczności leczenia – przy szybkiej diagnozie możliwe jest uniknięcie trwałego kalectwa, jednak w zaawansowanych przypadkach deformacje są nieodwracalne. Profilaktyka polega na szczepieniach BCG, szybkim leczeniu gruźlicy płucnej, poprawie warunków higienicznych i żywieniowych. Pacjenci często pytają, czy gruźlica kości jest zaraźliwa – bezpośrednio nie, zakażenie prątkami następuje drogą kropelkową z płuc osoby chorej na gruźlicę zakaźną. Badania kliniczne trwają nad skróceniem długości terapii i wprowadzeniem nowych leków przeciwprątkowych, które mogłyby poprawić skuteczność leczenia.
