Klaustrofobia to jedno z zaburzeń lękowych, klasyfikowanych do fobii specyficznych, charakteryzujące się intensywnym i irracjonalnym strachem przed przebywaniem w zamkniętych lub ciasnych pomieszczeniach. Osoba zmagająca się z klaustrofobią doświadcza ogromnego dyskomfortu, gdy znajduje się w windzie, tunelu, pociągu, małym pokoju bez okien czy nawet w samolocie. Choroba ta nie jest zwykłym lękiem – ma charakter napadowy, często zbliżony do ataków paniki, i znacząco obniża jakość życia. Historia rozpoznania klaustrofobii pojawiła się w literaturze psychiatrycznej w końcu XIX wieku, a obecnie zaliczana jest do zaburzeń lękowych wymagających specjalistycznej terapii. Przyczyny klaustrofobii są złożone – wskazuje się na czynniki genetyczne, zaburzenia neurochemiczne w obrębie mózgu odpowiedzialne za przetwarzanie bodźców lękowych, traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa (np. zabawa w zamkniętym pomieszczeniu, awaria windy) oraz czynniki środowiskowe i indywidualne predyspozycje do odczuwania lęku. Objawy to nie tylko silny strach, ale także reakcje fizjologiczne takie jak przyspieszone bicie serca, duszność, zawroty głowy, pocenie się, drżenie rąk, nudności czy utrata kontroli. Atak klaustrofobii pojawia się często nagle, a pacjent odczuwa potrzebę natychmiastowej ucieczki z miejsca, które wyzwoliło lęk. Diagnostyka polega na wywiadzie psychiatrycznym i psychologicznym, który różnicuje klaustrofobię od innych zaburzeń lękowych i ataków paniki. W rozpoznaniu różnicowym uwzględnia się m.in. uogólnione zaburzenie lękowe, depresję czy fobie społeczne. Leczenie obejmuje psychoterapię, w tym psychoterapię poznawczo-behawioralną, która uczy pacjenta stopniowego oswajania lękowej sytuacji poprzez ekspozycję oraz kontrolowania myśli i reakcji emocjonalnych. W przypadkach nasilonych stosuje się farmakoterapię, np. leki przeciwlękowe czy przeciwdepresyjne z grupy SSRI, które redukują objawy lękowe. Rokowanie jest dobre, jeżeli chory podejmuje terapię – wielu pacjentów odzyskuje zdolność normalnego funkcjonowania. Profilaktyka obejmuje wzmacnianie odporności psychicznej, unikanie sytuacji traumatycznych dla dzieci, rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem. Najczęstsze pytania pacjentów dotyczą tego, czy klaustrofobię można całkowicie wyleczyć – terapia często nie usuwa całkowicie lęku, ale skutecznie redukuje jego intensywność i pozwala odzyskać kontrolę. Współczesne badania nad klaustrofobią analizują zastosowanie wirtualnej rzeczywistości w ekspozycyjnych metodach terapeutycznych, co pokazuje, że nowoczesna psychologia i technologia coraz skuteczniej pomagają pacjentom zmagającym się z tym schorzeniem.
