Konfabulacje to zjawisko psychologiczne i neurologiczne polegające na tworzeniu fałszywych wspomnień lub opowieści bez intencji oszustwa, które pacjent traktuje jako prawdziwe. Historia badań nad konfabulacjami sięga XIX wieku, kiedy po raz pierwszy opisano je u pacjentów z uszkodzeniem mózgu, zwłaszcza struktur odpowiedzialnych za pamięć. Pojawiają się najczęściej w przypadku ciężkich uszkodzeń mózgu spowodowanych urazami, zespołem Korsakowa wynikającym z niedoboru witaminy B1, chorobą Alzheimera, innymi formami demencji, a także po udarach czy infekcjach ośrodkowego układu nerwowego. Wywołane są przez zaburzenia funkcjonowania hipokampa i płatów czołowych, które odpowiadają za porządkowanie i weryfikację wspomnień. Objawy konfabulacji obejmują tworzenie szczegółowych, ale nieprawdziwych opowieści, które wypełniają luki pamięciowe. Pacjenci często nie zdają sobie sprawy z tego, że ich relacje nie są zgodne z rzeczywistością, a ich wypowiedzi mogą wydawać się przekonujące. Nietypowe objawy obejmują nagłe zmiany narracji, skłonność do rozszerzania opowieści czy uzupełniania historii na podstawie drobnych sugestii otoczenia. Powikłania związane z konfabulacjami dotyczą utrudnionej diagnostyki chorób neurologicznych, trudności w relacjach rodzinnych i społecznych, a także ryzyka błędnego postrzegania rzeczywistości przez pacjenta. Diagnostyka obejmuje badania neurologiczne, testy pamięci, neuroobrazowanie takie jak rezonans magnetyczny, oraz oceny neuropsychologiczne. Rozpoznanie różnicowe ma kluczowe znaczenie, aby oddzielić konfabulacje od celowych kłamstw, halucynacji czy urojeń. Leczenie nie polega na bezpośrednim eliminowaniu konfabulacji, lecz na terapii choroby podstawowej. U pacjentów z zespołem Korsakowa stosuje się suplementację witaminą B1, a w demencjach farmakoterapię poprawiającą funkcje poznawcze. Niefarmakologiczne metody wspierające obejmują terapię poznawczo-behawioralną, rehabilitację neuropsychologiczną oraz wsparcie ze strony bliskich. Rokowania są uzależnione od przyczyny – w przypadku niedoboru witaminy B1 poprawie ulega pamięć i zmniejsza się liczba konfabulacji, natomiast w chorobach neurodegeneracyjnych objawy mogą być przewlekłe i postępujące. Najczęstsze pytania pacjentów i rodzin dotyczą tego, czy konfabulacje można całkowicie wyleczyć oraz jak odróżnić je od innych zaburzeń pamięci. Odpowiedź jest skomplikowana, ponieważ w wielu przypadkach zjawisko ma charakter przewlekły i wymaga długotrwałej rehabilitacji. Praktyczne wskazówki to cierpliwość w kontaktach z chorym, unikanie konfrontacji i korygowania każdego błędu oraz wspieranie w orientacji w czasie i przestrzeni. Współczesne badania nad mechanizmami pamięci wskazują nowe możliwości terapii, np. poprzez stymulację mózgu, co daje nadzieję na skuteczniejsze wsparcie pacjentów w przyszłości.
