Kwasica metaboliczna to stan zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się kwasów lub utraty zasad, skutkując obniżeniem pH krwi poniżej normy. Prawidłowe pH ludzkiej krwi utrzymuje się w wąskim zakresie od 7,35 do 7,45, a każde odchylenie może poważnie zaburzać procesy metaboliczne i funkcjonowanie organizmu. Kwasica metaboliczna może mieć wiele przyczyn, w tym cukrzycową kwasicę ketonową, niewydolność nerek prowadzącą do zatrzymania jonów wodorowych, ciężkie biegunki powodujące utratę wodorowęglanów, zatrucia metanolem lub glikolem etylenowym, przewlekły alkoholizm, ciężkie odwodnienie czy posocznicę. Do czynników ryzyka zalicza się choroby przewlekłe, zaburzenia endokrynologiczne, zatrucia i niewłaściwą gospodarkę wodno-elektrolitową. Objawy kwasicy metabolicznej obejmują szybki i głęboki oddech znany jako oddech Kussmaula, ból brzucha, nudności, wymioty, osłabienie, dezorientację, a w ciężkich przypadkach także utratę przytomności i śpiączkę. Nieleczona kwasica prowadzi do poważnych następstw, takich jak zaburzenia rytmu serca, uszkodzenie nerek, obrzęk mózgu, a nawet śmierć. Diagnostyka polega na badaniu gazometrii krwi tętniczej, która określa pH, stężenie dwutlenku węgla i wodorowęglanów, a także na dodatkowych badaniach laboratoryjnych takich jak poziom elektrolitów, glukozy i kreatyniny. Rozpoznanie różnicowe obejmuje inne zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, między innymi zasadowicę metaboliczną czy kwasicę oddechową. Leczenie kwasicy metabolicznej jest przyczynowe i wymaga szybkiego działania – w przypadku cukrzycowej kwasicy ketonowej stosuje się insulinoterapię i nawodnienie, w zatruciach alkoholami podaje się antidota, w niewydolności nerek konieczna może być hemodializa, a w ciężkiej utracie wodorowęglanów ich suplementacja w formie infuzji. Rehabilitacja pacjenta po ostrym epizodzie obejmuje monitorowanie pracy nerek, kontrolę parametrów metabolicznych oraz edukację zdrowotną pacjenta w zakresie unikania czynników ryzyka i szybkiego reagowania na objawy. Profilaktyka kwasicy metabolicznej sprowadza się do właściwego leczenia chorób przewlekłych, odpowiedniego nawodnienia, kontroli poziomu cukru we krwi w cukrzycy, a także unikania substancji toksycznych i nadużywania alkoholu. Rokowanie zależy od przyczyny i szybkości wdrożenia leczenia – wczesna interwencja daje szansę na pełny powrót do zdrowia, natomiast zwłoka w diagnostyce grozi poważnymi powikłaniami i wysokim ryzykiem zgonu. Edukacja pacjentów i ich rodzin jest kluczowa, aby umieli rozpoznać pierwsze objawy i zgłaszali się do lekarza w przypadku podejrzenia kwasicy metabolicznej.
