Jaskra to przewlekła choroba neurodegeneracyjna, która prowadzi do postępującego uszkodzenia nerwu wzrokowego i utraty pola widzenia, zaliczana do głównych przyczyn nieodwracalnej ślepoty na świecie. Choroba znana była już w starożytności, a jej nazwa wywodzi się ze starogreckiego słowa opisującego zmętnienie oka. Głównym czynnikiem ryzyka jaskry jest podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe, ale choroba może rozwijać się także przy prawidłowym ciśnieniu, co świadczy o roli czynników genetycznych, naczyniowych i neurodegeneracyjnych. Do grup ryzyka należą osoby po 40. roku życia, pacjenci z dodatnim wywiadem rodzinnym, osoby z krótkowzrocznością, cukrzycą, nadciśnieniem, a także osoby długotrwale leczone sterydami. Typowe objawy jaskry to ubytki w polu widzenia, pogorszenie widzenia w ciemności, trudności w adaptacji wzroku, a w ostrych przypadkach nagły ból oka, nudności, wymioty i pogorszenie ostrości wzroku. Nietypowe objawy mogą długo nie występować, dlatego choroba bywa rozpoznana dopiero na zaawansowanym etapie. Diagnostyka obejmuje pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometrię), badanie kąta przesączania (gonioskopię), badanie dna oka oceniające tarczę nerwu wzrokowego, perymetrię komputerową, optyczną tomografię koherencyjną (OCT) i pachymetrię. Różnicowanie obejmuje neuropatie nerwu wzrokowego o innym podłożu, zwyrodnienie plamki i choroby siatkówki. Leczenie jaskry polega na obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego, aby spowolnić uszkodzenie nerwu. Podstawą są leki w postaci kropli do oczu – analogi prostaglandyn, beta-blokery, inhibitory anhydrazy węglanowej, alfa-adrenomimetyki czy preparaty wieloskładnikowe. W przypadkach opornych stosuje się leczenie laserowe (trabekuloplastyka, irydotomia) lub chirurgiczne (trabekulektomia, implanty drenujące). Leczenie jest procesem przewlekłym i wymaga ścisłej współpracy pacjenta z okulistą. Rehabilitacja i profilaktyka wtórna obejmuje systematyczne kontrole okulistyczne, stosowanie przepisanych leków i unikanie czynników mogących wpływać na wzrost ciśnienia, takich jak przewlekły stres czy nadużywanie kofeiny. Pacjenci często pytają, czy możliwe jest całkowite wyleczenie jaskry – niestety choroba jest nieodwracalna, ale jej postęp można zahamować. Rokowanie zależy od wczesności rozpoznania i konsekwencji w stosowaniu terapii. Profilaktyka pierwotna obejmuje kontrolne badania okulistyczne po 40. roku życia, dbałość o zdrowy styl życia i unikanie palenia papierosów, które zaburza mikrokrążenie w oku. Jakość życia osób z jaskrą jest dobra, jeśli leczenie wdroży się wcześnie i pacjent przestrzega zaleceń.
