Odwodnienie to stan, w którym organizm traci więcej wody, niż jest w stanie dostarczyć, co prowadzi do zaburzenia równowagi elektrolitowej i pogorszenia funkcjonowania narządów. Woda stanowi około 60% masy ciała człowieka i jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych, regulacji temperatury, pracy mięśni i przewodnictwa nerwowego. Odwodnienie może mieć charakter łagodny, umiarkowany lub ciężki i rozwija się na skutek niedostatecznego spożycia płynów, nadmiernej utraty wody przez pot, wymioty, biegunki, gorączkę, wysiłek fizyczny lub choroby przewlekłe. Do czynników ryzyka odwodnienia należą wysokie temperatury otoczenia, intensywna aktywność fizyczna, małe dzieci, osoby w podeszłym wieku, a także choroby wpływające na gospodarkę wodno-elektrolitową. Objawy łagodnego odwodnienia obejmują pragnienie, suchość w jamie ustnej, ciemny kolor moczu i zmniejszoną diurezę. Przy umiarkowanym odwodnieniu mogą wystąpić bóle głowy, zawroty, osłabienie, utrata koncentracji, a u dzieci zapadnięte ciemiączko i rozdrażnienie. Ciężkie odwodnienie prowadzi do tachykardii, niskiego ciśnienia, zaburzeń świadomości, a w skrajnych przypadkach do wstrząsu i zagrożenia życia. Diagnostyka opiera się na badaniu klinicznym, ocenie objętości krwi krążącej i badaniach laboratoryjnych, które pozwalają ocenić poziom elektrolitów, szczególnie sodu i potasu. Leczenie odwodnienia zależy od stopnia zaawansowania – w łagodnych przypadkach wystarczy doustne nawadnianie za pomocą wody, płynów izotonicznych, herbatek ziołowych czy napojów elektrolitowych. W umiarkowanych i ciężkich przypadkach konieczne jest dożylne podawanie płynów i elektrolitów w warunkach szpitalnych. Profilaktyka odwodnienia polega na dostarczaniu odpowiedniej ilości płynów w ciągu dnia, szczególnie podczas upałów i wzmożonego wysiłku fizycznego. Zaleca się picie wody małymi porcjami, unikanie nadmiernego spożycia alkoholu i napojów moczopędnych. Współczesne badania podkreślają znaczenie prawidłowego nawodnienia organizmu dla wydolności fizycznej, sprawności umysłowej, a także dla zdrowia serca i nerek. Rokowanie u osób odpowiednio nawadnianych jest dobre, natomiast ignorowanie objawów odwodnienia może prowadzić do hospitalizacji i groźnych powikłań. Edukacja pacjentów powinna obejmować rozpoznawanie pierwszych objawów oraz szybkie wdrożenie działań zapobiegawczych.
