Podwyższone PSA, czyli poziom antygenu swoistego dla prostaty, to wynik badania krwi, który może wskazywać na różne stany związane z gruczołem krokowym, zarówno łagodne, jak i poważniejsze. PSA jest białkiem produkowanym przez komórki prostaty, a jego obecność we krwi jest wykorzystywana do wczesnej diagnostyki problemów z prostatą, w tym raka prostaty, przerostu gruczołu czy stanów zapalnych. Wynik powyżej normy, które najczęściej uznaje się za poziom wyższy niż 4,0 ng/ml, nie jest jednoznacznym dowodem na nowotwór i wymaga dalszej diagnostyki. Przyczyny podwyższonego PSA mogą obejmować przerost gruczołu krokowego, ostre lub przewlekłe zapalenie prostaty (prostatitis), infekcje dróg moczowych, a także stany po biopsji czy badaniu per rectum. Czynniki takie jak wiek, aktywność seksualna czy ostatnie badania urologiczne również mogą wpływać na poziom PSA. Objawy związane z niektórymi z tych stanów to m.in. częste oddawanie moczu, ból w okolicy miednicy, problemy z oddawaniem moczu czy ból podczas wytrysku. Diagnostyka po uzyskaniu podwyższonego PSA obejmuje powtórne badania, oceny wolnego PSA, USG przezodbytnicze, a w przypadku podejrzenia raka także biopsję prostaty. Rozpoznanie różnicowe pozwala odróżnić przyczyny łagodne od nowotworowych. Leczenie zależy od diagnozy – w przypadku stanu zapalnego stosuje się antybiotyki, a w przerostach farmakoterapię lub zabiegi chirurgiczne. Nowoczesne metody diagnostyczne i terapia minimalnie inwazyjna poprawiają rokowania i jakość życia pacjentów. Profilaktyka obejmuje regularne badania profilaktyczne oraz zdrowy styl życia, w tym odpowiednią dietę i unikanie czynników ryzyka. Praktyczne wskazówki dla pacjentów to kontrolowanie poziomu PSA w ramach rutynowych badań, konsultacja z urologiem przy nieprawidłowych wynikach oraz unikanie czynności mogących czasowo podnosić PSA, takich jak intensywny wysiłek fizyczny czy stosunek seksualny przed badaniem. Najnowsze badania kliniczne dotyczą nowych markerów diagnostycznych oraz terapii celowanych w raka prostaty, co może wpłynąć na jeszcze skuteczniejsze zarządzanie chorobami tego narządu.
