Progesteron to hormon steroidowy produkowany głównie przez ciałko żółte jajnika, a w czasie ciąży przez łożysko, który odgrywa kluczową rolę w cyklu menstruacyjnym, utrzymaniu ciąży, a także w licznych procesach metabolicznych. Historia jego odkrycia sięga pierwszej połowy XX wieku, co otworzyło nowe możliwości w diagnostyce i leczeniu niepłodności. Normy progesteronu zależą od fazy cyklu menstruacyjnego i stanu fizjologicznego kobiety. W fazie folikularnej poziom jest niski – poniżej 1 ng/ml, w fazie lutealnej wzrasta do 5-20 ng/ml, a w czasie ciąży osiąga wartości kilkadziesiąt razy wyższe, od 11 do nawet 300 ng/ml w zależności od trymestru. U mężczyzn normy progesteronu są znacznie niższe i wynoszą zwykle poniżej 1 ng/ml. Główne funkcje progesteronu to przygotowanie endometrium do implantacji zapłodnionej komórki jajowej, podtrzymanie ciąży, hamowanie owulacji podczas ciąży i wpływ na rozwój gruczołów sutkowych. Objawy niedoboru progesteronu to nieregularne cykle, trudności z zajściem w ciążę, poronienia, zespół napięcia przedmiesiączkowego, obniżony nastrój i przewlekłe zmęczenie. Objawy nadmiaru mogą obejmować zatrzymanie wody w organizmie, wzdęcia, wzrost masy ciała i senność. Powikłania długotrwałych zaburzeń poziomu progesteronu obejmują niepłodność, problemy z donoszeniem ciąży, nadciśnienie ciążowe i zaburzenia metaboliczne. Diagnostyka opiera się na badaniu krwi w odpowiedniej fazie cyklu, najczęściej w 21. dniu cyklu menstruacyjnego. Rozpoznanie różnicowe obejmuje inne zaburzenia hormonalne, jak niedoczynność tarczycy czy hiperprolaktynemię. Leczenie zależy od przyczyny – przy niedoborze stosuje się suplementację progesteronu w formie tabletek, globulek dopochwowych czy zastrzyków. Rehabilitacja pacjentek obejmuje monitorowanie poziomu hormonów, zdrową dietę, aktywność fizyczną i wsparcie psychologiczne. Rokowanie przy wyrównaniu gospodarki hormonalnej jest korzystne. Profilaktyka obejmuje regularne badania ginekologiczne, kontrolę cyklu i wczesną diagnostykę zaburzeń. Pacjentki pytają często, czy niskie stężenie progesteronu uniemożliwia zajście w ciążę – nie uniemożliwia, ale zdecydowanie je utrudnia. Nowoczesne badania kliniczne koncentrują się na roli progesteronu w zapobieganiu poronieniom i wspomaganiu leczenia niepłodności metodą in vitro.
