Pryszczyca to wysoce zaraźliwa choroba wirusowa zwierząt parzystokopytnych, w tym bydła, świń, owiec i kóz, znana również pod nazwą foot-and-mouth disease. Jest to jedna z najgroźniejszych chorób zwierząt gospodarskich ze względu na szybkie rozprzestrzenianie się i ogromne straty ekonomiczne w hodowli. Choroba została opisana już w starożytności, jednak dopiero w XIX wieku udało się dokładniej poznać jej etiologię, a w XX wieku określono, że wywołuje ją wirus z rodziny Picornaviridae. Pryszczyca nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi w typowych warunkach, choć bardzo rzadko może dojść do infekcji u człowieka. Przyczyną epidemii jest kontakt z zakażonymi zwierzętami, ich wydzielinami, paszą, wodą czy przedmiotami. Czynniki ryzyka obejmują intensywną hodowlę, brak szczepień oraz transport zwierząt na duże odległości. Choroba objawia się wysoką gorączką, spadkiem apetytu, ślinieniem się oraz charakterystycznymi pęcherzami i owrzodzeniami w jamie ustnej oraz na racicach, co prowadzi do kulawizny i wyniszczenia. Przebieg choroby bywa gwałtowny, a śmiertelność jest szczególnie wysoka u młodych zwierząt. Nietypowe objawy mogą obejmować nagłe osłabienie serca i padnięcia. Najgroźniejszym powikłaniem jest wtórne zakażenie bakteryjne ran oraz utrata zdolności produkcyjnych zwierząt. Diagnostyka obejmuje badania laboratoryjne krwi, testy serologiczne i analizy wirusologiczne, pozwalające odróżnić pryszczycę od innych chorób pęcherzykowych. Brak jest leczenia przyczynowego – najważniejsze są działania profilaktyczne i bioasekuracyjne. Stosuje się kwarantannę, wybicie lokalnych stad i szczepienia profilaktyczne. Leczenie objawowe obejmuje łagodzenie bólu, podawanie płynów i pielęgnację zmian skórnych. Rokowanie zależy od wieku i kondycji zwierząt – część z nich przeżywa, jednak choroba prowadzi do długotrwałych strat hodowlanych. Profilaktyka pierwotna obejmuje kontrolę transportu zwierząt, stosowanie szczepionek na określone szczepy oraz utrzymywanie wysokiego poziomu higieny w hodowlach. Hodowcy często pytają o ryzyko zakażenia ludzi – jest ono minimalne, jednak zakażenie może wystąpić przy bezpośrednim kontakcie podczas opieki nad chorymi zwierzętami. Badania kliniczne nad nowoczesnymi szczepionkami wskazują na coraz skuteczniejsze ograniczanie ryzyka rozprzestrzeniania się choroby, co ma ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa żywnościowego. Pryszczyca jest przykładem choroby, która wymaga ścisłej współpracy międzynarodowej w zakresie profilaktyki i monitorowania.
