Przeciwciała ANCA – znaczenie w diagnostyce chorób autoimmunologicznych

Przeciwciała ANCA (anty-neutrophil cytoplasmic antibodies) to autoprzeciwciała skierowane przeciwko antygenom cytoplazmy neutrofili, które odgrywają istotną rolę w patogenezie wielu chorób autoimmunologicznych. Po raz pierwszy opisane zostały w latach 80. XX wieku, kiedy zauważono ich obecność u pacjentów z układowymi zapaleniami naczyń. Dziś badania ANCA stanowią jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych w reumatologii i nefrologii. Występowanie ANCA kojarzone jest głównie z chorobami takimi jak ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (dawniej ziarniniak Wegenera), mikroskopowe zapalenie naczyń czy eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń. Objawy tych chorób są różnorodne i obejmują przewlekły nieżyt nosa, zapalenie zatok, krwioplucie, duszność, bóle stawów, zmiany skórne oraz zajęcie nerek prowadzące do kłębuszkowego zapalenia nerek. Badanie ANCA polega na immunofluorescencji pośredniej oraz metodach immunoenzymatycznych, które pozwalają wykryć dwa główne typy przeciwciał: c-ANCA, związane zwykle z proteinazą 3, i p-ANCA, najczęściej skierowane przeciw mieloperoksydazie. Wyniki testu są interpretowane w kontekście objawów klinicznych, ponieważ same przeciwciała nie stanowią wystarczającej podstawy do diagnozy. Różnicowanie obejmuje inne choroby zapalne, infekcyjne i autoimmunologiczne, które mogą dawać podobny obraz kliniczny. Leczenie chorób związanych z ANCA opiera się na immunosupresji, stosowaniu glikokortykosteroidów, cyklofosfamidu, rytuksymabu i innych leków biologicznych, kontrolujących nadmierną reakcję autoimmunologiczną. Rokowanie zależy od typu choroby i szybkości wdrożenia leczenia – wczesna diagnoza i terapia zwiększają szanse na kontrolę choroby i poprawę jakości życia. Pacjenci często pytają, czy wysokie miana ANCA zawsze oznaczają ciężką chorobę – nie, wynik laboratoryjny zawsze należy interpretować w kontekście objawów i innych badań. Profilaktyka wtórna obejmuje regularne kontrole nefrologiczne i reumatologiczne, badania krwi i moczu oraz monitorowanie skutków ubocznych terapii immunosupresyjnej. Współczesne badania nad rolą ANCA w patogenezie autoimmunologii otwierają perspektywy na bardziej precyzyjne terapie celowane.