Przejściowe zaburzenia widzenia to objaw, który budzi niepokój pacjentów i często jest powodem pilnej wizyty u okulisty lub neurologa, ponieważ choć zazwyczaj trwają krótko i ustępują samoistnie, mogą być sygnałem poważnych chorób wymagających szybkiej diagnostyki. Definiuje się je jako nagłe, kilkuminutowe zakłócenia widzenia, które mogą przyjmować różne formy, takie jak mroczki, błyski, zamglone widzenie, ubytki w polu widzenia czy nawet nagła ślepota jednostronna. W historii medycyny opisywano je już w średniowieczu jako „amaurosis fugax”, czyli przemijającą ślepotę, często poprzedzającą udar mózgu. Do najczęstszych przyczyn należy miażdżyca i choroby naczyń krwionośnych, w tym zwężenie tętnicy szyjnej, które prowadzi do czasowego niedokrwienia siatkówki. Kolejnym powodem bywa migrena z aurą wzrokową, w której pacjenci opisują zjawiska świetlne, zygzaki czy plamy w polu widzenia. Inne przyczyny obejmują zaburzenia rytmu serca i zatory, podwyższone ciśnienie śródczaszkowe, stwardnienie rozsiane, infekcje wirusowe, a nawet powikłania cukrzycy i nadciśnienia tętniczego. Objawy mogą występować nagle, są często jednostronne i niekiedy towarzyszą im zawroty głowy, drętwienia kończyn czy zaburzenia mowy, co zwiększa ryzyko, że są one zwiastunem udaru mózgu. Diagnostyka obejmuje pełne badanie okulistyczne z oceną dna oka, badania obrazowe takie jak USG dopplerowskie tętnic szyjnych, tomografię komputerową mózgu czy rezonans magnetyczny, a także badania krwi pod kątem zaburzeń krzepnięcia i profilu lipidowego. Rozpoznanie różnicowe jest szerokie i obejmuje m.in. odwarstwienie siatkówki, jaskrę, guz mózgu czy infekcje ośrodkowego układu nerwowego. Leczenie zależy od przyczyny – w przypadku chorób naczyniowych stosuje się leki przeciwpłytkowe i zabiegi udrażniania tętnic, przy migrenie wprowadza się profilaktykę farmakologiczną i niefarmakologiczną, a w przypadku chorób metabolicznych kluczowe jest ich wyrównanie. Rehabilitacja może obejmować ćwiczenia widzenia i terapię neurologiczną. Pacjenci i ich bliscy pytają zwykle, czy takie incydenty są groźne – odpowiedź brzmi, że każdy epizod powinien stać się sygnałem alarmowym i skłonić do pogłębionej diagnostyki. Rokowanie jest bardzo różne – od łagodnych migrenowych epizodów po wysokie ryzyko udaru niedokrwiennego. Profilaktyka pierwotna to przede wszystkim zdrowy styl życia, kontrola ciśnienia, cholesterolu i cukru, a także rzucenie palenia. Nowoczesne badania kliniczne wskazują na możliwość wykorzystania nowych leków przeciwmigrenowych oraz zaawansowanej diagnostyki obrazowej w ocenie ryzyka udaru. Świadomość pacjentów i szybkość reakcji często decydują o bezpieczeństwie i jakości życia.
