Przyjmowanie leków w powiązaniu z posiłkami jest aspektem często niedocenianym, a mającym istotny wpływ na skuteczność i bezpieczeństwo terapii. Leki wchodzą w interakcje z żywnością poprzez wpływ na wchłanianie, metabolizm i wydalanie substancji czynnych, co może powodować osłabienie lub nasilenie ich działania, a także zwiększać ryzyko działań niepożądanych. Już od starożytności zwracano uwagę na dietę jako element terapii, jednak współczesna farmakologia szczegółowo opisuje te zjawiska. Ogólna zasada brzmi, iż niektóre leki należy przyjmować na czczo, aby zwiększyć ich biodostępność, inne zaś lepiej toleruje się przyjmowane razem z posiłkiem, co zmniejsza podrażnienie żołądka. Na przykład antybiotyki z grupy tetracyklin czy fluorochinolonów tracą skuteczność, jeśli spożywane są z produktami bogatymi w wapń, gdyż tworzą z nim nierozpuszczalne kompleksy. Z kolei leki lipofilne, takie jak witaminy A, D, E i K czy niektóre preparaty hormonalne, powinny być przyjmowane z tłuszczami, aby zwiększyć wchłanianie. Osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe muszą pamiętać o regularnej podaży witaminy K w diecie, ponieważ jej duże wahania mogą osłabiać lub nasilać działanie leków. Sok grejpfrutowy osłabia aktywność enzymów wątrobowych CYP3A4, co może podnosić stężenie niektórych leków i prowadzić do groźnych powikłań, zwłaszcza u pacjentów kardiologicznych. Z drugiej strony produkty zawierające błonnik mogą ograniczać wchłanianie leków przeciwcukrzycowych. Objawy, które mogą sugerować interakcję lek-pożywienie, to ból brzucha, nudności, biegunka, nasilenie objawów ubocznych czy brak spodziewanej skuteczności leczenia. Diagnostyka opiera się na dokładnym wywiadzie i analizie przyjmowanych leków, a w razie potrzeby wykonuje się badania krwi oceniające stężenie leków. Różnicowanie powinno obejmować naturalną progresję choroby czy inne źródła działań niepożądanych. Postępowanie polega na edukacji pacjenta, ścisłym przestrzeganiu zaleceń dotyczących godzin i sposobu przyjmowania leków, a w niektórych przypadkach na zmianie diety lub pory zażywania leku. Nowoczesne badania nad nanotechnologią i mikroenkapsulacją substancji czynnych dążą do minimalizacji interakcji z pożywieniem i poprawy biodostępności. Rokowanie pacjentów stosujących się do zaleceń jest dobre i pozwala na pełne wykorzystanie korzyści terapii farmakologicznej. Wskazówki praktyczne obejmują: zawsze zapoznawanie się z ulotką leku, konsultację z farmaceutą lub lekarzem w razie wątpliwości, unikanie popijania leków sokiem grejpfrutowym, alkoholem czy kawą, a także prowadzenie listy przyjmowanych preparatów. Pacjenci i ich bliscy powinni być świadomi, że odpowiedni sposób przyjmowania leków to klucz do skuteczności terapii i bezpieczeństwa zdrowotnego.
