Psychoza jest poważnym zaburzeniem psychicznym, które charakteryzuje się utratą kontaktu z rzeczywistością, obecnością urojeń, omamów oraz zaburzeniami myślenia i percepcji. Termin „psychoza” został wprowadzony w XIX wieku i od tego czasu odnosi się do szerokiego spektrum zaburzeń, w tym schizofrenii, psychozy afektywnej dwubiegunowej czy epizodów psychotycznych wywołanych substancjami psychoaktywnymi. Epidemiologicznie problem dotyczy kilku procent populacji, a ryzyko rozwoju znacząco wzrasta przy obciążeniu rodzinnym, trudnych warunkach środowiskowych, stosowaniu narkotyków oraz w przypadku ciężkich urazów psychicznych. Objawy psychozy można podzielić na pozytywne, czyli halucynacje, urojenia i dezorganizację myślenia, oraz negatywne – apatia, spłycenie emocjonalne, wycofanie społeczne i brak motywacji. Nietypowe objawy obejmują np. poczucie obcości ciała czy doznania somatyczne o niejasnym charakterze. Psychoza może przebiegać gwałtownie z ostrym epizodem lub mieć charakter przewlekły prowadzący do znacznego ograniczenia funkcjonowania. Powikłania obejmują ryzyko samobójstw, zaniedbania zdrowotne i trudności w relacjach społecznych. Rozpoznanie opiera się na szczegółowym wywiadzie psychiatrycznym, obserwacji zachowań pacjenta, wykluczeniu chorób somatycznych i używek oraz zastosowaniu kryteriów diagnostycznych ICD-10 i DSM-5. Leczenie psychozy jest wieloetapowe – obejmuje farmakoterapię lekami przeciwpsychotycznymi, zarówno klasycznymi jak i nowoczesnymi atypowymi neuroleptykami, psychoterapię wspierającą, psychoedukację pacjenta i jego rodziny oraz rehabilitację psychiatryczną. Nowoczesne podejścia obejmują wykorzystanie terapii poznawczo-behawioralnej dedykowanej psychozom, interwencje kryzysowe w środowisku pacjenta oraz zastosowanie terapii cyfrowych wspierających monitorowanie nastroju i objawów. Rokowanie zależy od rodzaju psychozy, szybkości rozpoczęcia leczenia i współpracy pacjenta, przy czym wczesna interwencja znacząco poprawia efekty terapii. Profilaktyka pierwotna skupia się na redukcji używania substancji psychoaktywnych, dbaniu o higienę psychiczną i minimalizacji przewlekłego stresu, natomiast profilaktyka wtórna obejmuje regularne kontrole psychiatryczne i stosowanie się do zaleceń terapeutycznych. Jakość życia chorych z psychozą jest zróżnicowana, jednak dzięki kompleksowemu leczeniu i wsparciu społecznemu możliwa jest poprawa funkcjonowania i integracja społeczna. Pacjenci często pytają, czy psychoza jest wyleczalna – zwykle wymaga ona długotrwałego leczenia, ale nowoczesne metody pozwalają kontrolować objawy i poprawiać codzienne funkcjonowanie.
