Rdzeń kręgowy stanowi kluczowy element ośrodkowego układu nerwowego i pełni niezwykle ważną rolę w przekazywaniu impulsów nerwowych pomiędzy mózgiem a resztą ciała. Jego budowa jest wysoko wyspecjalizowana i przystosowana do sprawnego przesyłania informacji oraz kontroli nad ruchem i czynnościami autonomicznymi. Znajduje się on w kanale kręgowym, chroniony przez kręgi, opony rdzeniowe i płyn mózgowo-rdzeniowy, co zapewnia mu wysoki poziom ochrony przed urazami. Rdzeń kręgowy jest zorganizowany segmentowo, a z każdego segmentu wychodzą nerwy rdzeniowe odpowiadające za unerwienie określonych części ciała. Funkcje rdzenia obejmują przewodnictwo impulsów czuciowych i ruchowych, udział w odruchach bezwarunkowych, kontrolę funkcji pęcherza moczowego, jelit i innych narządów wewnętrznych. Urazy rdzenia kręgowego mają dramatyczne skutki zdrowotne, a ich konsekwencje zależą od poziomu uszkodzenia. Uraz w odcinku szyjnym może prowadzić do porażenia czterokończynowego, natomiast uszkodzenie w odcinku piersiowym czy lędźwiowym skutkuje paraplegią. Najczęstszymi przyczynami urazów są wypadki komunikacyjne, upadki z wysokości, urazy sportowe oraz przemoc fizyczna. Objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego obejmują utratę czucia, niedowład lub porażenie, zaburzenia kontroli zwieraczy, a w ciężkich przypadkach zaburzenia oddychania. Diagnostyka opiera się na badaniach obrazowych – rezonansie magnetycznym, tomografii komputerowej oraz badaniu neurologicznym. Rozpoznanie różnicowe należy przeprowadzić w kierunku chorób demielinizacyjnych, stanów zapalnych lub nowotworów rdzenia. Leczenie urazów rdzenia kręgowego jest trudne i obejmuje interwencje chirurgiczne w przypadku ucisku, farmakoterapię zmniejszającą obrzęk, unieruchomienie oraz intensywną rehabilitację neurologiczną i ruchową. Nowoczesne metody terapeutyczne obejmują stymulację elektryczną, terapie komórkami macierzystymi oraz badania nad neuroprotekcyjnymi lekami mogącymi wspierać regenerację. Rokowanie zależy od stopnia i poziomu uszkodzenia – część pacjentów odzyskuje częściową sprawność, inni wymagają stałej opieki. Rehabilitacja ma kluczowe znaczenie, gdyż wspiera zapobieganie powikłaniom takim jak odleżyny, infekcje dróg moczowych czy zakrzepica żył głębokich. Pacjenci często pytają, czy rdzeń może się zregenerować – odpowiedź brzmi, że jego potencjał regeneracyjny jest ograniczony, ale intensywne badania nad neuroregeneracją dają nadzieję na nowe metody leczenia w przyszłości. Profilaktyka urazów opiera się na bezpiecznym zachowaniu na drogach, stosowaniu ochraniaczy podczas uprawiania sportu oraz unikaniu ryzykownych zachowań.
