Roztocza to mikroskopijne pajęczaki należące do gromady roztoczopodobnych, które są powszechnie obecne w naszym otoczeniu i żyją przede wszystkim w kurzu domowym, pościeli, materacach, dywanach, tapicerowanych meblach i zasłonach. Choć niewidoczne gołym okiem, mają istotny wpływ na zdrowie człowieka, zwłaszcza u osób predysponowanych do alergii. Historia badań nad roztoczami wskazuje, że już w połowie XX wieku zaczęto łączyć obecność tych organizmów z alergicznym nieżytem nosa i astmą oskrzelową, a obecnie wiadomo, że stanowią one jedne z najpowszechniejszych alergenów środowiskowych. Roztocza odżywiają się głównie złuszczonym naskórkiem człowieka i zwierząt, a produkty ich przemiany materii, czyli białka zawarte w odchodach, są głównym czynnikiem alergizującym. Przyczyny problemów zdrowotnych związanych z roztoczami obejmują nie tylko obciążenia genetyczne, ale także środowisko, w którym żyje człowiek – ciepłe i wilgotne pomieszczenia, brak regularnego sprzątania, wilgotne materace czy dywany sprzyjają namnażaniu tych organizmów. Typowe objawy alergii na roztocza to przewlekły katar, zatkany nos, kichanie, świąd i łzawienie oczu, kaszel, pogorszenie jakości snu, częste budzenie się w nocy, a także zaostrzenie objawów astmy. Nietypowe symptomy mogą obejmować wysypki skórne, pokrzywkę, przewlekłe zmęczenie, nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, a u dzieci również trudności w koncentracji i nadmierną drażliwość. Powikłania mogą obejmować rozwój astmy oskrzelowej, nasilające się zapalenia zatok i przewlekły stan zapalny dróg oddechowych. Diagnostyka opiera się na testach alergicznych skórnych i serologicznych wykrywających obecność swoistych przeciwciał IgE przeciwko alergenom roztoczy. Różnicowanie obejmuje m.in. alergie na pyłki, sierść zwierząt czy pleśń. Leczenie farmakologiczne obejmuje leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy donosowe, leki rozszerzające oskrzela w przypadku astmy oraz immunoterapię alergenową, która polega na stopniowym podawaniu pacjentowi małych dawek alergenu w celu zmniejszenia reakcji organizmu. Niefarmakologiczne metody leczenia i profilaktyki obejmują usuwanie kurzu, pranie pościeli w wysokiej temperaturze, stosowanie specjalnych pokrowców antyroztoczowych na poduszki i materace, częste wietrzenie pomieszczeń, odkurzanie odkurzaczem z filtrem HEPA oraz ograniczanie wilgotności powietrza w domu. Rehabilitacja alergologiczna opiera się na nauce unikania kontaktu z alergenami oraz kontroli objawów. Rokowanie jest zróżnicowane – osoby uczulone mogą przez całe życie odczuwać objawy, ale odpowiednia terapia i profilaktyka pozwalają znacząco poprawić jakość życia. Profilaktyka pierwotna polega na utrzymaniu higieny pomieszczeń, unikaniu przegrzewania i nadmiernej wilgoci, a także edukacji w zakresie alergii. Pacjenci i ich bliscy powinni pamiętać, że regularna kontrola u alergologa, ścisłe stosowanie zaleceń oraz świadome zarządzanie przestrzenią domową może zmniejszyć dolegliwości związane z roztoczami. Nowoczesne badania kliniczne koncentrują się nad ulepszaniem immunoterapii oraz rozwojem nowych leków biologicznych, dzięki którym w przyszłości leczenie alergii na roztocza będzie jeszcze skuteczniejsze.
